پارگی مینیسک زانو و درمان آن در شیراز

پارگی مینیسک زانو منجر به درد در قسمت جانبی داخلی (در پارگی مینیسک داخلی ) یا در قسمت جانبی خارجی زانو (در پارگی مینیسک جانبی) می شود. همچنین پارگی منیسک میتواند درد مبهم در قسمت پشتی یا قدامی زانو ایجاد نماید. جالب توجه است در مورد پارگی مینیسک گاهی فرد می تواند بلافاصله پس از آسیب دیدگی راه برود و حتی به ورزش خود ادامه دهد. اما اغلب با درد شدید و تورم زانو همراه است و ادامه فعالیت ورزشی غیر ممکن می شود.

عملکرد مینیسک در زانو چیست؟

مینیسک زانو نوعی ساختار منحصر بفرد از ترکیب بافت فیروزه و غضروف( فیبروکارتیلاژ) C شکل است که در مفصل زانو بین استخوان ران و استخوان ساق قرار دارد. هر مفصل زانو دارای دو مینیسک است، یکی در قسمت خارجی زانو (مینیسک جانبی) و دیگری در قسمت داخلی زانو (مینیسک داخلی) نامیده می شوند.

مهمترین عملکرد منیسک، افزایش سطح تماس بین دو سطح مفصلی در زانو و در نتیجه کمک به توزیع یکسان وزن در تمام سطوح مفصل و در هر دو کمپارتمان زانو می باشد. افزایش سطح تماس سطوح مفصلی همچنین به افزایش پایداری مفصل کمک می کند. دیگر عملکردهای منیسک در زانو که می شود از آنها یاد کرد: کمک به تغذیه غضروف مفصلی، توزیع یکسان تر مایع بین مفصلی، ایجاد سطح لغزنده مناسب جهت حرکت مفصل، تقویت حس موقعیت فضایی مفصل (proprioception) می باشد. بعلاوه منیسک ها شبیه کمک فنر عمل کرده( shock absorber) و شوک حاصل از نیروهای وارد بر مفصل را کاهش داده و از انتقال مستقیم نیرو به استخوان زیر سطح غضروف مفصلی و شکسته شدن آن جلوگیری می کنند.

علل پارگی منیسک

معمولاً پارگی مینیسک در اثر آسیب حاد به زانو و اغلب در اثر پیچ خوردگی ناگهانی هنگام چمباتمه زدن در حین انجام یک فعالیت ورزشی، ایجاد می شود. نمونه هایی از ورزش که خطر ابتلا به پارگی مینیسک زانو را در فرد افزایش می دهد عبارتند از: فوتبال، فوتسال،کشتی، بیسبال و … .

منیسک طی فعالیت های ورزشی که منجر به پارکی رباط صلبیبی می شود، و یا بدنبال چرخش های ناگهانی زانو در حالی که اندام تکیه گاه باشد و وزن بدن را تحمل می کند آسیب میبیند. همچنین در بیمارانی که علارغم پارگی رباط زانو و وجود ناپایداری در زانو، به فعالیت ورزشی ادامه می دهند، و یا علارغم خالی کردن های مکرر، از انجام جراحی بازسازی رباط صلیبی خودداری می کنند هم پارگی در منیسک رخ می دهد. گاهی بدنبال شکستگی داخل مفصلی زانو، منیسک دچار پارگی می شود.

اما پارگی مینیسک زانو می تواند به دلیل تغییرات دژنراتیو (ساییدگی و پارگی) مربوط به افزایش سن (آرتروز زانو) ایجاد شود. با افزایش سن، مینیسک های زانو ضعیف شده و شکننده و مستعد آسیب می شوند. در این سنین حرکات روزمره مانند برخاستن از صندلی یا چرخش ساده جهت تغییر مسیر حین راه رفتن کافی است تا پارگی مینیسک زانو رخ دهد.

علائم پارگی منیسک زانو

بدنبال آسیب اولیه، زانو دردناک، ملتهب و متورم شده و نیاز به بیحرکتی زانو وجود دارد. آنچه در آسیب اولیه مهم است این است که در نوع خاصی از پارگی منیسک که پارگی دسته سطلی( bucket handle) نامیده می شود، و اغلب در افراد جوان هم رخ میدهد، بعد از آسیب اولیه زانو در حالت خم باقیمانده و به نسبت قبل از آسیب یا نسبت به زانوی مقابل صاف نمی شود. این یک وضعیت اورژانسی است و باید هر چه سریعتر با انجام جراحی توسط فوق تخصص جراحی زانو، نسبت به جااندازی منیسک و ترمیم آن اقدام نمود.

متاسفانه در خیلی از موارد تشخیص این نوع آسیب مشکل بوده و پزشکان به اشتباه علت را خونریزی زانو ذکر میکنند و با فرستادن بیمار برای انجام فیزیوتراپی و تلاش برای صاف نمودن زانو، مقدمات له شدن بافت منیسک بین استخوانها و از بین رفتن منیسک را فراهم می نمایند.

لذا تشخیص اولیه و دقیق توسط جراح زانو بسیار مهم می باشد. جالب توجه این است که گاهی اتفاق می افتد که فرد می تواند بلافاصله پس از آسیب دیدگی راه برود و حتی به ورزش خود ادامه دهد اما در طی یک یا دو روز زانو به طور قابل توجهی متورم و سفت می گردد و پیگیری درمان صورت نمیگیرد که این هم میتواند باعث ایجاد صدمات غیرقابل بازگشت مفصل شود.

در دراز مدت و در بیمارانی که پارگی مزمن منیسک دارند، علائم ناپایداری، مثل خالی کردن و قفل شدن زانو و درد و تورم های مکرر بدنبال فعالیت ورزشی یا حتی فعالیت زندگی روزمره رخ میدهد. عدم رسیدگی و درمان این موارد زمینه ساز ساییدگی و تخریب زودرس زانو در سنین پایین می باشد.

در حالی که پارگی مینیسک در ورزشکاران شایع است، افراد مسن نیز در معرض این خطر هستند. نوع خاصی از پارگی منیسک که پارگی ریشه منیسک( meniscal root tear) نامیده می شود بیشتر در سنین میانسالی و حین فعالیت روزمره رخ می دهد. این نوع پارگی در اغلب موارد نیازمند جراحی است و تاخیر در تشخیص آن منجر به تخریب سریع زانو می شود. برای تشخیص این نوع پارگی بررسی توسط جراح فوق تخصصی زانو لازم است، چرا که در اغلب گزارش های ام آر آی تشخیص داده نشده و پزشکان ارتوپد جنرال هم به ندرت مهارت تشخیص آن را دارند.

تشخیص پارگی منیسک

تشخیص پارگی مینیسک زانو، توسط پزشک فلوشیپ زانو و فوق تخصص ارتوپدی با بررسی سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و تصویربرداری ( اغلب ام آر آی MRI) صورت می پذیرد. پس از تشخیص، پزشک با توجه به شدت آسیب و شرایط فرد بهترین راه درمانی را پیشنهاد می کند که با توجه به سن بیمار، میزان و شدت درگیری و وجود آسیب های همراه درمان جراحی یا غیرجراحی پیشنهاد می شود. گزینه های غیر جراحی شامل مصرف داروهای ضد التهاب و درمان فیزیوتراپی یا آب درمانی است. در شرایط آسیب شدید بخصوص در افراد جوان و یا همراهی با آسیب رباط زانو درمان جراحی پیشنهاد می شود.

درمان پارگی مینیسک زانو

اگرچه ممکن است تصور کنید که برای درمان پارگی مینیسک زانو به جراحی نیاز است، اما همیشه اینگونه نیست. درمانهای غیر جراحی می توانند پارگی مینیسک زانو را بهبود بخشد. اما درمان به طور کلی شامل درمان های جراحی و غیرجراحی است.

گزینه های غیر جراحی 

انجام حرکات و ورزش های مناسب می توان تا حدی زیادی تورم و درد پارگی مینیسک را کاهش دهد. انجام این کارها نیز در بهبود علائم موثر است: در مرحله حاد آسیب که زانو ملتهب و متورم می باشد، چند بار در روز یخ یا کیسه آب سرد را روی زانوی خود قرار دهید.

برای جلوگیری از تورم بیشتر، زانوی خود را با بریس یا آستین زانو فشرده کنید. زمان استراحت، پای خود را بالاتر از قلب قرار دهید و با حرکت دادن مفصل مچ پا و انگشتان، همچنین انقباض متناوب عضلات ساق پا و‌ ران به کاهش درد و تورم کمک کنید. به منظور کاهش بیشتر درد و تورم، پزشک برای شما داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی خوراکی تجویز می کند. گاهی اوقات، برای کاهش التهاب و تسکین درد، تزریق استروئید درون مفصل زانو توصیه می شود. البته این کار بیشتر در افراد مسن با پارگی منیسک غیرقابل ترمیم توصیه می شود و در افراد جوان جایگاهی ندارد.

عمل جراحی 

همانطور که گفته شد در پارگی دسته سطلی که علائم اولیه پارگی مینیسک زانو شدید است و زانو قفل شده است، بهترین گزینه درمانی، جراحی است. به عبارت دیگر، هنگامی که پارگی مینیسک فقط باعث درد می شود می توان از روشهای غیر جراحی بهره برد اما هنگامی که زانو دچار گرفتگی و قفل شدن شده است بهترین راه درمانی جراحی است.

همچنین پارگی همزمان رباط صلیبی و منیسک، نیازمند جراحی هر دو‌ می باشد. سه روش جراحی برای درمان پارگی مینیسک زانو وجود دارد:

جراحی مینیسک معمولا به روش آرتروسکوپی انجام می شود. این کار که یک روش جراحی کم تهاجمی محسوب می شود و به غلط جراحی لیزری زانو نامیده می شود، در حالی که درمان لیزری برای زانو و منیسک وجود ندارد. در واقع با استفاده از چند برش کوچک چند میلی متری، و با استفاده از دوربین درون زانو بررسی شده و به کمک وسایل مخصوص نسبت به درمان آسیب های داخل مفصل زانو اقدام می شود.

ترمیم منیسک به روش آرتروسکوپی

در مجامع علمی بین المللی زانو، امروزه توصیه می شود تا جایی که امکان دارد از برداشتن منیسک آسیب دیده خودداری شود و همه تلاش ها در راستای ترمیم منیسک آسیب دیده صورت پذیرد، بخصوص در افراد جوان و افرادی که همزمان پارگی رباط صلیبی وجود دارد و کاندید درمان جراحی بازسازی رباط صلیبی می باشند.

همچنین پارگی ریشه منیسک( meniscal root) حتی در سنین بالا و با وجود درجات متوسط و خفیف ساییدگی زانو توصیه می شود. ترمیم ریشه منیسک یک کار فوق تخصصی و ظریف می باشد که میبایست توسط بهترین جراح فوق تخصصی زانو انجام شود.

در روش ترمیم منیسک در حد امکان شکل طبیعی مینیسک بازیابی می شود و معمولا نتایج خوبی را در پی دارد. امروزه حتی توصیه شده در افراد جوان، نسبت به ترمیم منیسک هایی که امکان ترمیم آنها صد در صد نیست و توانایی حد واسطی برای ترمیم آنها متصور هستیم اقدام کنیم، حتی اگر نیاز باشد دو مرحله جراحی انجام شود و مرحله دوم نیاز به برداشتن منیسک شود. یعنی همیشه باید فرصت ترمیم به منیسک داده شود و به بیمار توضیح داده شود، که علارغم شانس کم موفقیت عمل ترمیم، اما در مرحله اول ترمیم منیسک انحام خواهد شد و در صورتی که این مرحله موفقیت آمیز نبود، در مرحله بعد و طی جراحی بعدی نسبت به برداشتن منیسک اقدام خواهد شد.

آرتروسکوپی منیسکتومی 

منیسکتومی روشی برای برداشتن قسمت پاره شده مینیسکی است که هیچ قدرت ترمیمی برای آن قایل نیستیم. همچنین در افراد مسن با ساییدگی زانو که قفل کردن و تورم مکرر زانو را تجربه می کنند و به درمان غیرجراحی جواب نداده باشد منیسکتومی توصیه می شود. منیسکتومی برای از بین بردن قسمت آسیب دیده مینیسک انجام می شود در حالی که تا حد ممکن قسمت های سالم منیسک باقی خواهد ماند. منیسکتومی معمولاً بهبودی سریعی دارد و امکان شروع سریع فعالیتها را فراهم می کند.

پیوند مینیسک

پیوند مینیسک از یک فرد اهدا کننده که معمولا دچار مرگ مغزی میشوند انجام می شود و بدین صورت مینیسک جدید در زانوی بیمار قرار می گیرد. این روش در افراد جوان که ساییدگی زانو ندارند و قسمت عمده منیسک بدلیل آسیب غیرقابل ترمیم خارج شده است توصیه می شود.