شایعترین مفصل بزرگ بدن که دچار آرتروز میشود، مفصل زانو است و آرتروز زانو یکی از شایع ترین دلایل بروز درد در زانو می باشد. این درد می تواند به مرور زمان شدید شود، ایجاد انحراف در زانو نماید ( معمولا پرانتزی شدن زانو بخصوص در خانمهای بالای ۵۰ سال) و با علائمی از قبیل خشک شدن و محدودیت حرکت زانو همراه باشد، به گونه ای که انجام فعالیت های روزانه را برای فرد غیر ممکن و دشوار سازد.
آرتروز زانو با تخریب غضروف مفصلی زانو همراه است، سطح صیقلی ویژه ای که در حالت طبیعی از سایش استخوان ها بر روی هم محافظت می کند. این شرایط می تواند منجر به بروز تغییراتی در استخوان زیر غضروف شود و بافت های نرم اطراف را نیز درگیر کند. هر چه سریع تر نسبت به درمان آرتروز زانو اقدام شود، از میزان درد کاسته می شود و احتمال بروز عوارض در آینده نیز به حداقل خواهد رسید. درمان آرتروز زانو می تواند شامل درمان های غیر جراحی و یا جراحی باشد. که معمولا روش های غیر جراحی، اولین خط درمان هستند، در صورتی که درمان غیر جراحی، کمکی به بهبود علائم نکند، درمان جراحی از سوی پزشک تجویز خواهد شد.
در ادامه با ما همراه باشید تا به بررسی آرتروز زانو بپردازیم.
آرتروز زانو یا ساییدگی مفصل زانو چیست؟
آرتریت یا التهاب مفصل به معنای التهاب یک یا چندین مفصل در بدن است که انواع مختلفی دارد. آرتریت التهابی که معمولا بدنبال بیماریهای روماتیسمی ایجاد میشود و آرتریت تخریبی (ساییدگی) که بدلیل تخریب غضروف مفصلی به دلایل متعدد رخ میدهد. لازم به ذکر است که سرانجام آرتریت های التهابی هم ساییدگی است. از علائم اولیه آتروز زانو می توان به درد، ورم زانو، خشکی زانو و سفتی آن اشاره کرد. فردی که به بیماری آرتروز زانو مبتلا است به دلیل ساییدگی غضروف های اطراف استخوان زانو ممکن است از انجام بسیاری از فعالیت های روزمره مانند راه رفتن، بالا رفتن از پله ها دچار مشکلی شود.
انواع آرتروز زانو
استئوآرتریت(ساییدگی زانو)
یکی از رایج ترین انواع آرتروز زانو، استئو آرتریت است. استئوآرتریت یک نوع خاص از آرتروز فرسایشی است که اصولا افراد بالای 50 سال به این نوع از بیماری ساییدگی زانو مبتلا می شوند. غضروف مفصل زانوی افراد مبتلا به بیماری استئو آرتریت به مرور زمان از بین می رود و با از بین رفتن غضروف، سطح آن نیز ساییده شده و دچار ناهمواری می شود که همین امر باعث کاهش فضای بین استخوان ها که نقش مانع را در برابر ساییدگی داشتند خواهد شد. به این ترتیب استخوان ها به هم ساییده می شوند و زائده های استخوانی دردناک در محلی که دچار آسیب دیدگی شده است ایجاد می شود. استئو آرتریت به مرور زمان توسعه پیدا می کند و درد آن نیز تشدید می شود و همزمان بیمار صدای ساییده شدن سطوح ناهموار استخوانی را احساس میکند.
آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید یک نوع بیماری خود ایمنی است که ممکن است کل مفاصل بدن از جمله زانو را درگیر کند. این بیماری به صورت متقارن عمل می کند به این صورت که معمولاً مفاصل مشابه در دو سمت بدن را درگیر می کند. در افرادی که به آرتریت روماتوئید مبتلا هستند، غشای سینویال که مسئولیت پوشش سطح مفصل زانو را دارد به تدریج دچار التهاب می شود و این شرایط باعث درد در زانو و سفتی آن می شود.
آرتریت پس از ضربه
آرتریت پس از ضربه (آسیب دیدگی) یک نوع از آرتروز زانو است که پس از آسیب دیدگی زانو ایجاد می شود. برای مثال شکستگی استخوان، پارگی منیسک و آسیب دیدگی رباط می تواند باعث ساییدگی مفصل زانو یا همان آرتروز زانو شود.
علائم آرتروز زانو
- درد زانو: درد ناشی از آرتروز زانو معمولاً به تدریج و با گذشت زمان ایجاد می شود، اما در برخی موارد ممکن است فرد این درد را به یکباره تجربه کند. اصولا درد و ورم ناشی از ساییدگی زانو در هنگام بیدار شدن از خواب و یا پس از استراحت طولانی مدت و همچنین در انتهای یک روز با فعالیت زیاد، تشدید پیدا می کند.
- تورم و التهاب مفصل زانو: به دلیل التهاب و تجمع مایع داخل مفصل، زانو متورم شده و خم و راست کردن زانو برای فرد دشوار می گردد.
- حساسیت به لمس کردن: مفصل زانوی بیمار ممکن است در هنگام وارد شدن فشار بسیار اندک دچار درد شود.
- سفت و خشک شدن زانو: سفت شدن مفصل زانو و صدای تق تق زانو به ویژه زمانی که بیمار صبح از خواب بیدار میشود یا بعد از استراحت طولانی مدت شروع راه رفتن می کند.
- انجام فعالیت های سنگین میتواند باعث عود علائم بیماری و درد بسیار بیشتری شود.
- درد زانو ممکن است باعث احساس ضعف یا خم شدن زانو شود.
- بسیاری از بیماران مبتلا به آرتروز زانو، در آب و هوای بارانی با درد بیشتری مواجه می شوند.
روش های درمان آرتروز زانو
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی ترکیبی از تمرینات استقامتی، کششی و ایروبیک می باشد.
هدف از فیزیوتراپی:
- استحکام عضلات اطراف زانو و هم چنین لگن و ران
- کشش و انعطاف پذیری عضلات
- بهبود دامنه حرکتی می باشد. هر چه عضلات قوی تر باشند، از مفاصل بیشتر محافظت می کنند که نتیجه آن بروز آسیب و فشار کمتر به استخوان و غضروف می باشد.
بهترین متخصص ارتوپدی قبل از فیزیوتراپی به بررسی وضعیت راه رفتن بیمار می پردازد و هر گونه مشکل حرکتی را مورد بررسی قرار می دهد.
مصرف داروهای مسکن
- داروهای مسکن می توانند به تسکین درد ناشی از آرتروز زانو کمک کنند.
- داروهای غیر تجویزی مانند استامینوفن، داروهای ضد التهابی مانند آسپیرین، ژلوفن و ناپروکسن
- داروهای تجویزی مانند ایبوبروفن
- داروهای موضعی که به صورت کرم بر روی پوست زانو زده می شوند.
کم کردن وزن
افرادی که چاق هستند و از اضافه وزن رنج می برند، کم کردن وزن می تواند از فشار وارده به زانو کمک کند که نتیجه آن تسکین علائم و به تاخیر افتادن روند پیشرفت بیماری می باشد.
تزریق
زمانی که فیزیوتراپی و کم کردن وزن در درمان آرتروز موثر واقع نشود، درمان با تزریق برای بیمار در نظر گرفته خواهد شد. از جمله:
- تزریق هیالورونیک اسید که مایع لغزنده ای را در مفصل ایجاد و از میزان درد کم می کند.
- PRP. در این تزریق از خون خود بیمار استفاده می شود که نتیجه آن تسکین درد، بهبود عملکرد و تسریع روند ترمیم بافت می باشد.
- تزریق سلول بنیادی، سلول ها از مغز استخوان گرفته می شوند، سلول هایی که حاوی فاکتورهای رشد هستند. هدف از انجام این تزریق، تحریک رشد بافت جدید می باشد.
- تزریق کورتون. شایع ترین نوع تزریق که به کاهش التهاب و تسکین درد و سفتی مفصل زانو کمک می کند.
لازم به ذکر است علارغم هزینه های زیادی که به بیمار تحمیل میشود، در مطالعات بالینی تاثیر بسیاری از داروهای فوق با دارونما یکسان بوده و لذا بسیاری از مراکز پیشرفته و مولفین بزرگ توصیه میکنند از تزریق داخل زانو پرهیز شود.
جراحی زانو
بیشتر افرادی که دچار آرتروز زانو می شوند، در نهایت نیاز به جراحی پیدا می کنند. با این حال، اگر علائم شدید باشد و سایر روش های درمانی کمکی به بهبود وضعیت بیمار نکرده باشد، جراحی از سوی پزشک تجویز خواهد شد. جراحی تعویض مفصل زانو، شایع ترین روش جراحی است. در برخی بیماران جراحی هایی مانند تعویض نیمه مفصل زانو و یا استئوتومی زانو نیز انجام می شود. این روش، جراحی بزرگ و پیچیده ای است، دوره نقاهت به نسبت طولانی را به همراه دارد و نیاز است بیمار تا چند ماه در جلسات فیزیوتراپی شرکت کند.
هدف از انجام جراحی تعویض مفصل زانو (آرتروپلاستی زانو)، تسکین درد و بهبود دامنه حرکتی و عملکردی زانو می باشد. در این روش، قسمت آسیب دیده استخوان در انتهای فمور و قسمت فوقانی تیبیا برداشته و با پروتز جایگزین خواهند شد. این کار شبیه روکش نمودن دندانهای پوسیده با لعاب طلا یا نقره میباشد. این تصور که کل مفصل بیمار برداشته میشود و با لولای مصنوعی جایگزین میشود، اشتباه میباشد. در واقع سطوح ساییده شده و ناصاف مفصلی تراشیده شده و با سطوح صاف و صیقلی پروتز پوشانیده میشود. مفصل همان مفصل بیمار است و به راحتی خم و راست میشود.
جراحی آرتروسکوپی زانو
عمل آرتروسکوپی زانو؛ روش کم تهاجمی است که می تواند در درمان آرتروز زانو موثر باشد. این روش جراحی به درمان سایر مشکلات زانو از جمله انواعی از پارگی های منیسک کمک می کند.
