زانوی پرانتزی در کودکان معمولا هنگامی که تازه شروع به راه رفتن می کنند به وجود می آید. وقتی این کودکان می ایستند عمدتا فضای زیادی بین دو زانوی آنها وجود دارد. پرانتزی بودن زانوی کودکان و قوس آن به سمت خارج می تواند در یک یا هر دو پا وجود باشد. معمولا پرانتزی بودن پای کودکان حین راه رفتن آن ها بیشتر به چشم می آید. با افزایش سن کودک تا ۱۸-۲۴ ماهگی طی رشد کودک، از میزان پرانتزی بودن زانو کاسته می شود و بدون توجه به مداخله خاصی، حالت پرانتزی زانو اصلاح میشود و زانو به حالت طبیعی برمیگردد.
پس از آن و تا ۳-۴ سالگی به تدریج اندام انحراف برعکس پیدا میکند و شکل زانوی ایکس (والگوس = valgus) ایجاد میشود. و پس از آن تا ۶ الی ۸ سالگی، زانو به فرم نهایی بزرگسالی خود میرسد. یعنی از میزان ایکس بودن زانو کاسته شده و به فرم نرمال خود میرسد. نکته مهم توضیحات فوق اینست که زانوی پرانتزی در کودکان زیر ۲ سال فرم نرمال رشد میباشد و پس از ۷-۸ سالگی میبایست به فرم نهایی خود برسد.
نکته بعدی اینکه تا قبل از دو سالگی نیازی به بررسی و معاینه زانوی پرانتزی نمی باشد و نیازی به گرفتن عکس رادیولوژی و دادن اشعه ایکس به بیمار در حال رشد به هیچ وجه نیست، مگر در دو حالت:
- پرانتزی تنها در یک زانو باشد یا میزان پرانتزی بودن زانو در یک اندام، بیشتر از سمت مقابل باشد.
- زانو حالت تراست (thrust) داشته باشد. یعنی حین راه رفتن و وزن گذاشتن روی اندام، زانو به سمت خارج لنگر بیندازد .
البته میبایست از دریافت کافی میزان ویتامین دی (D vit) توسط کودک مطمئن باشیم و کودک رشد طبیعی خود را داشته باشد و دچار بیماریهای متابولیک نباشد. در صورت عدم بهبود پرانتزی تا دو سالگی می بایست دلایل و بیماری های دیگر نظیر نرمی استخوان مورد بررسی قرار گیرد. افراد بالغ به ندرت زانوی پرانتزی دارند و در افراد مسن که دچار ساییدگی زانو می شوند به تدریج راستای استخوان های زانو نیز تغییر کرده و زانو پرانتزی می شود. ذکر این نکته قابل توجه است که میزان پرانتزی زانو در کودکان و نوزادان چاق بیشتر از افراد عادی است.
پرانتزی فیزیولوژیک در پروسه نرمال رشد
همانطور که در بالا توضیح داده شد در اکثر کودکان زیر 2 سال پرانتزی بودن زانو یک پروسه ی طبیعی بوده و نیاز به هیچ مداخله یا مراقبت خاصی ندارد و پزشکان ارتوپد و فوق تخصص های زانو آن را به پروسه ی طبیعی رشد استخوان نسبت می دهند. در کودکانی که زانوی پرانتزی فیزیولوژیک دارند معمولا تا سن ۱۸-۲۴ ماهگی به آرامی و به تدریج از میزان پرانتزی کاسته می شود و تا سنین ۲ سالگی به تدریج راستای استخوان و ظاهر پرانتزی پا اصلاح می شود.
بیشتر بدانید: انواع انحراف زانو و درمان آن
دلایل زانوی پرانتزی در کودکان
در اکثر کودکان زیر 2 سال پرانتزی بودن زانو یک پروسه ی طبیعی بوده و نیاز به هیچ مداخله یا مراقبت خاصی ندارد و پزشکان آن را به پروسه ی طبیعی رشد استخوان نسبت می دهند. در کودکانی که زانوی پرانتزی فیزیولوژیک دارند معمولا از سن 18 ماهگی به آرامی و به تدریج از میزان پرانتزی کاسته می شود و تا سنین 4-6 سالگی به تدریج راستای استخوان پا اصالح می شود.
بیماری blount
این بیماری عمدتا در کودکانی که تازه راه می روند و در موارد نادری در افراد بالغ تر نیز به وجود می آید. در این بیماری صفحه ی رشد استخوان پا در زیر زانو به صورت غیر طبیعی عمل کرده و موجب انحراف راستای استخوان می گردد. این بیماری در کودکان بالای دو سال ایجاد می شود و تا قبل از دو سالگی نیاز به اقدام درمانی خاصی ندارد. لذا نگرانی بابت وجود این بیماری در سنین زیر دو سال وجود ندارد و همانطور که گفته شد انحراف زانو در زیر دو سال نیازمند اقدام خاصی نیست.
افتراق زانوی پرانتزی فیزیولوژیک از بیماری blount در سنین زیر 2 سال بسیار سخت می باشد اما با افزایش سن به باالی 3 سال و افزایش میزان انحراف زانو از طریق بررسی های بیشتر و همچنین رادیولوژی استخوان می توان به وجود blount پی برد.
بیماری Ricket
Ricket یکی از بیماری های استخوانی در کودکان می باشد که می تواند موجب زانوی پرانتزی و دیگر بد شکلی های استخوانی در کودکان گردد. کودکان با بیماری Ricket عمدتا میزان کافی کلسیم، فسفر و ویتامین D که برای سالمت و رشد و استحکام استخوان ضروری است دریافت نمی کنند. در جوامع پیشرفته عمدتا Ricket یک بیماری غیر رایج و نادر می باشد زیرا مواد غذایی سرشار از کلسیم و ویتامین D در رژیم غذایی آنها وجود دارد. اما در موارد نادری بیماری Ricket می تواند به صورت وراثتی و تحت تاثیر عوامل ژنتیکی رخ بدهد.
علائم زانوی پرانتزی در کودکان
زانوی پرانتزی عمدتا حین ایستادن و راه رفتن کودک قابل مشاهده است و شایع ترین عالمت آن راه رفتن غیر طبیعی و انحراف زانوی کودک است. معمولا کودکانی که زانوی پرانتزی فیزیولوژیک دارند مشکل در هماهنگی راه رفتن و سرعت یادگیری راه رفتن ندارند و بدون تاخیر یا مشکل خاصی یاد میگیرند چگونه راه بروند. این نکته بسیار مهم میباشد، که کودک با انحراف فیزیولوژیک زانو رشد و تکامل نرمال دارند.
باید به این نکته توجه کرد که علاوه بر زانوی پرانتزی فیزیولوژیک، ممکن است در پروسه ی طبیعی رشد برخی کودکان حین راه رفتن، سر انگشت پای خود را به سمت داخل می گذارند (gait toeing-in) و این شکل راه رفتن نیز جزو پروسه ی طبیعی رشد در نظر گرفته می شود و با افزایش سن به تدریج اصلاح می شود.
معمولا زانوی پرانتزی فیزیولوژیک درد و محدودیت خاصی در کودکان ایجاد نمی کند اما با افزایش سن ممکن است در افراد بالغ و مسن پرانتزی بودن زانو سبب وارد شدن استرس به مفاصل لگن، زانو و مچ پا شود.
چه زمانی به دکتر و جراح فوق تخصص زانو مراجعه کنیم؟
عمدتا در سنین 2-3 سالگی برای افتراق زانوی پرانتزی فیزیولوژیک و طبیعی از سایر بیماری های استخوان می توان به پزشک متخصص ارتوپد و جراح زانو مراجعه نمود. در مراجعه به پزشک متخصص زانو، با کنار هم گذاشتن عواملی مثل سن کودک، قرینگی میزان پرانتزی پای چپ و راست و میزان انحراف می توان بررسی و اقدامات بیشتر را انجام داد عمدتا در سنین 2-3 سالگی برای افتراق زانوی پرانتزی فیزیولوژیک و طبیعی از سایر بیماری های استخوان می توان به پزشک متخصص مراجعه نمود. در مراجعه به پزشک متخصص با کنار هم گذاشتن عواملی مثل سن کودک، قرینگی میزان پرانتزی پای چپ و راست و میزان انحراف می توان بررسی و اقدامات بیشتر را انجام داد.
درمان زانوی پرانتزی در کودکان
در مواردی که پرانتزی فیزیولوژیک زانو وجود دارد نیاز به مداخله و درمان خاصی وجود ندارد و با گذشت زمان معمولا از میزان پرانتزی کاسته می شود. در این موارد ممکن است پزشک به شما پیشنهاد دهد که هر 6 ماه کودک معاینه گردد تا از لحاظ میزان پیشرفت و یا بهبودی پرانتزی مورد بررسی قرار گیرد. در مواردی که تشخیص بیماری Rickets و blount داده شود علاوه بر مداخله ی دارویی از برخی ارتز ها و ابزار کمکی برای کاهش میزان انحراف استخوان استفاده می شود.
اما چنانچه با این مداخلات نیز میزان پرانتزی بهبود نیابد ممکن است متخصص جراحی زانو، از عمل جراحی برای درمان آن استفاده کند و با دستکاری صفحه ی رشد و یا انجام استوتومی استخوانهای اطراف زانو، استخوان میزان انحراف را اصلاح کند.
شایع ترین جراحی برای اصلاح پرانتزی کودکان دستکاری و بستن صفحه رشد در سمت بیرون زانو می باشد به این صورت که پزشک متخصص با استفاده از یک پلاتین از رشد و افزایش طول سمت خارج زانو پیشگیری کرده و باگذشت زمان صفحه رشد سمت داخل زانو به رشد خود ادامه داده و تا زمانی که میزان پرانتزی کاهش یابد سپس پلاتین را خارج می کنند.
۰ دیدگاه