پلاسمای غنی از پلاکت یا همان (PRP( Platelet Rich Plasma یکی از روشهای درمانی در طب مدرن می باشد که از آن در درمان آسیب بافتهای همبند بدن( آسیب تاندونها و عضلات، آسیب های بافت پوست و استفاده در روشهای جوانسازی پوست) تحریک رویش و رشد مو، آسیب های غضروفی و در مواردی در ترمیم جوش خوردن استخوان استفاده می شود.
در روش پی آر پی زانو به طور خلاصه نمونه خون از خود بیمار گرفته می شود و سپس با قرار دادن آن در دستگاه سانتریفیوژ، پلاسمای غنی از پلاکت را استخراج می کنند و به فرد تزریق می کنند. در درمان بیماریهای زانو( ترمیم غضروف و منیسک و کمک به ترمیم رباط های زانو) این عمل باید در شرایط کاملا استریل و با دقت و مهارت انجام گیرد. این روش برای هر بیمار‌ِ با درد و مشکل زانو توصیه نمی شود و انتخاب دقیق بیمار توسط جراح زانو ضروری می باشد. در مقاله پیش رو در مورد روش تهیه PRP، کاربرد آن و انتخاب دقیق بیمارانی که این روش درمانی در آنها توصیه میشود، صحبت خواهیم کرد.
درمان با استفاده از PRP چیست؟
خون محیطی ترکیبی است از پلاسما، گلبول قرمز و پلاکت. به طور متوسط پلاسما ۵۰ درصد حجم خون محیطی و سلولهای خونی هم ۵۰ درصد بقیه را به خود اختصاص می دهند.
پلاسمای خون همچنین حاوی آب، مواد معدنی و فاکتورهای انعقادی است. بیشتر حجم سلولهای خونی را گلبول قرمز تشکیل می دهد و حجم کمی از آن را پلاکت تشکیل می دهد.
پلاکت ها سلولهای بسیار ریزی هستند که حجمی حدود چند میکرون( یک بیستم گلبولهای قرمز) دارند و بین ۱۵۰ -۴۰۰ هزار عدد از آن در هر میلی لیتر خون محیطی وجود دارد. پلاکت ها حاوی فاکتورهای رشد متعددی هستند که به روشهای مختلف به ترمیم بافتهای آسیب دیده کمک می کنند.پلاکت ها حاوی بیش از 1500 پروتئین از جمله فاکتورهای رشد و عوامل ضد التهابی هستند. از مهترین این فاکتورها، فاکتورهایی است که به تغییر سلولهای اجدادی و تبدیل آنها به سلولهای اختصاصی تولید غضروف یا بافتهای دیگر کمک می کنند.
همچنین پلاکت ها حاوی فاکتورهای رشدی هستند نقش آنها کمک به تشکیل عروق بیشتر در محل آسیب و کمک به بهبود سریعتر آسیبهای بافتی است. برای اینکه از این خصوصیات مفید فاکتورهای موجود در پلاکت استفاده شود، باید تعداد پلاکت در هر میلی لیتر به بالای یک میلیون واحد برسد. لذا بعد از گرفتن خون از رگ بیمار، با استفاده از دستگاه سانتریفیوژ، گلبول قرمز و پلاسما از هم مجزا می شوند و به این ترتیب حجم پلاکت در واحد حجم افزایش می یابد. از این رو از آن به عنوان یک گزینه درمانی برای کاهش التهاب و کمک به بهبود بافتهای آسیب دیده، استفاده می شود. از جمله آنها شروع روند بهبود درد و بهبود وضعیت التهاب زانو، کمک به بازسازی غضروف آسیب دیده( در مواردی که شدت آرتروز و آسیب غضروف کم باشد) و همچنین ترمیم منیسک و رباطهای زانو است.
مزایای درمان پی آر پی زانو
یکی از اولین پاسخهای بدن به آسیب بافت نرم، رساندن پلاکت به محل آسیب است. پلاکت نیز ضمن کمک به انعقاد خون در آسیب حاد، از خونریزی در ناحیه آسیب جلوگیری می کند. همچنین پلاکت ها حامل سلول ها، پروتئین ها و سایر فاکتورهای رشد هستند که با تحریک سلول های بنیادی، به شروع روند ترمیم کمک می کنند.
پی آر پی زانو با رساندن غلظت زیاد پلاکت در مفصل آسیب دیده، تلاش بدن برای رساندن پلاکت به مناطق آسیب دیده را تشدید می کند. تحقیقات نشان داده است که درمان پی آر پی زانو در تسکین درد و بازگشت بیماران به فعالیتهای طبیعی خود بسیار موثر است.
تصویر سونوگرافی و MRI ترمیم قطعی بافت های آسیب دیده مانند مفصل زانو را پس از پی آر پی زانو نشان داده و روند بهبود را تایید می کنند. نیاز به تعویض مفصل زانو نیز می تواند با افزایش ترمیم غضروف از طریق پی آر پی و قبل از گسترش آسیب در مفصل، تا حد زیادی کاهش یابد.
در حقیقت پی آر پی زانو در مراحل اولیه آرتروز زانو انجام می شود و در بیمارانی که ساییدگی پیشرفت کرده و بخصوص آنهایی که سایبدگی منجر به انحراف در زانو شده است، تزریق PRP اگرچه در کوتاه مدت سبب کاهش درد و التهاب در زانو می شود، اما هیچ کمکی به ترمیم آسیب غضروفی نمی کند و لذا شانس نیاز به جراحی تعویض مفصل و استوتومی را کاهش نمی دهد. لذا در بیماران با ساییدگی شدید زانو تزریق PRP توصیه نمیشود.
از مزایای دیگر این روش درمان سرپایی، که در مطب قابل انجام است، این است که درد مفصل زانو را بدون جراحی و بدون نیاز بیهوشی عمومی تسکین می دهد. این روش درمانی بیمار نیاز به بستری شدن در بیمارستان ندارد و مدت زمان انجام آن نیز تقریبا دو ساعت است. در واقع ، اکثر افراد بلافاصله پس از تزریق به کار یا فعالیت های معمول خود باز می گردند. بیشتر بیماران به 2 تا 3 جلسه پی آر پی زانو نیاز دارند که در فاصله یک ماهه و شس ماهه دوزهای بعدی تزریق می شود.
عوارض جانبی درمان پی آر پی زانو
این روش وقتی توسط متخصصان با تجربه جراحی زانو انجام شود تقریبا عاری از عوارض جانبی است. از آنجا که درمان شامل تزریق مشتقات و پلاسمای خون خود بیمار است یک روش درمانی ایمن محسوب می شود. اما در مواردی که شرایط استریل رعایت نشود با عوارض جبران ناپذیری همچون عفونت مفصل همراه است.
همچنین توانایی این روش در کاهش درد زانو همراه با آرتروز دلیل محبوبیت فزاینده آن است. ثابت شده است که افرادی که تمایل به تعویض مفصل زانو ندارند می توانند از این روش برای کاهش درد و التهاب مفصل زانو به صورت موقت استفاده کنند. به نظر میرسد این درمان در افرادی که از آرتروز خفیف تا متوسط رنج می برند کاملاً موثر است.
بعد از تزریق PRP لازم است برای چند روز از عصا استفاده شود که فرصت کافی برای بروز اثرات مفید آن در ترمیم غضروف ایجاد شود. همچنین با تغییر شیوه زندگی نیروهای وارد بر زانو کاهش داده شود. همچنین چندین جلسه فیزیوتراپی و آب درمانی برای تقویت عضلات اطراف زانو و لگن توصیه میشود.
چگونه پی آر پی زانو به عنوان درمانی برای آسیب مفصل ظاهر شد؟
با توجه به مطالعات و تحقیقاتی که در این زمینه صورت گرفته مشخص شده است که فاکتورهای رشد و سایر مولکول های سیگنالینگ مانند سیتوکین ها که مسیر های مهم سلولی را در بدن انجام می دهند در خون وجود دارد.
بیش از 50 سال است که از سرم خون به دلیل خواص آن برای درمان بسیاری از بیماری ها استفاده می شود. پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) تکنیکی است که در آن با تغلیظ مواد موثر و مفید خون وسپس تزریق آن به ناحیه مورد نظر، علائم بیماری را می توان کاهش داده و روند بهبودی آسیب را تسریع بخشید. این روش درمانی ممکن است بسته به شرایط تحت درمان متفاوت باشد. برای مثال، برخی از مواد موجود در خون برای بهبود کیفیت پوست و جوانسازی آن استفاده می شود حال آنکه بعضی از مواد موجود در پلاسما برای درمان و رشد سلول های غضروفی مناسب است. بیماری هایی که می توانند کاندیدای مناسبی برای استفاده از پی آر پی باشد عبارت اند از : طیف گسترده ای از بیماری ها و آسیب های زانو ، از جمله بیماری های بافت نرم زانو مانند آسیب به عضله ، غضروف و مینیسک و رباط.
آیا ترکیب PRP با سایر روش های درمانی می تواند مفید باشد؟
بسته به شرایط ، PRP را می توان با سایر روشهای درمانی ترکیب کرد: پی آر پی زانو همراه با هیالورونان می تواند به ابزاری بسیار قدرتمند برای درمان آرتروز تبدیل شود. هیالورونان یک داربست خنثی برای پشتیبانی از غضروف ارائه می دهد، در حالی که PRP می تواند سیگنال هایی را برای رشد و بهبود سلول های غضروفی تولید کند و افزایش دهد.
پی آر پی زانو را می توان با جراحی مانند ACL، برای بهبود غضروف و ترمیم منیسک استفاده کرد. از روش پی آر پی زانو به طور کلی برای تقویت سلولی استفاده می شود که ترکیب آن با متدهای مشابه می تواند این روند را تسریع بخشد. با توجه به پیشرفت های اخیر در پزشکی و افزایش علاقه به استفاده از روش های این چنینی، مقالات زیادی در این حوزه منتشر گردیده است. مطالعات بالینی سطح 1 دارای دیدگاه های متناقضی در مورد PRP هستند، برخی نشان می دهند که پی آر پی زانو اثرات بسیار خوبی دارد در حالی که دیگران می گویند هیچ تاثیری ندارد. اما با این حال پی آر پی زانو به عنوان یک روش درمانی برای بهبود غضروف و مفاصل در بیماران دارای مشکلات مربوطه مورد استفاده قرار می گیرد ونتایج مطلوبی را نیز به همراه داشته است.
