زانوی پرانتزی یکی از شکایات شایع در بیماران با مشکلات زانو می باشد. این افراد با مسائل بسیاری مواجه می شوند و ممکن است انجام برخی فعالیت ها برای آن ها سخت و دشوار گردد. انحراف در شکل مفصل زانو به شکل پرانتزی یکی از مشکلات رایج در تمامی سنین به شمار می رود. در این عارضه مفصل زانو به سمت خارج از محور مرکزی بدن انحراف پیدا کرده و از جای اصلی خود خارج می شوند. در این مقاله قصد داریم اطلاعاتی را در خصوص زانوی پرانتزی و درمان آن به شما ارائه دهیم. با ما همراه باشید.
زانوی پرانتزی چیست؟
یکی از انواع انحراف زانو، زانوی پرانتزی است، به طور کلی زانوی پرانتزی یا ژنوواروم یک اختلال و مشکل در مفصل زانو است که سبب فاصله گرفتن زانوها از یکدیگر می شود. این اتفاق می تواند در روند طبیعی حرکات فرد خلل ایجاد نماید و باعث بروز درد و مشکلات متعدد گردد.
برای مثال، زمانی که صاف می ایستیم، مچ پاها و زانوها کنار یکدیگر قرار می گیرند اما در افرادی که دچار مشکل زانوی پرانتزی یا ژوواروم هستند، بین زانوهای آن ها فاصله وجود دارد و اغلب هنگامی که می ایستند به نظر می رسد که اندام های تحتانی سمت راست و چپ بدن آن ها به شکل یک پرانتز قرار گرفته اند.
به طور کلی در اثر بروز این بیماری، استخوان ها به داخل یا خارج انحراف پیدا می کنند همچنین می توان گفت که زانوی پرانتزی به عواملی مانند انعطاف پذیری استخوان ها و ساختار اسکلتی بدن بستگی دارد.
همان طور که گفته شد، هنگامی که زانو ها به صورت موازی در کنار یگدیگر قرار نگیرند و فاصله ی آن ها بسیار زیاد شود، عارضه زانوی پرانتزی رخ می دهد که در نتیجه آن کمپارتمان داخلی زانو در معرض وزن و فشار زیادی قرار م یگیرد و رباط های سمت خارج زانو تحت کشش زیاد دچار شل شدگی شده، منجر به تشدید ظاهر پرانتزی زانو و تشدید درد و انحراف در اندام می شود که همه اینها زمینه ساز بروز ساییدگی زودرس خواهد بود. لذا فرد مبتلا به این اختلال باید حتما به ارتوپد فوق تخصصی جراحی زانو مراجعه کند و تحت درمان قرار گیرد.
در نظر داشتن این نکته بسیار حائز اهمیت است که در کودکان زیر ۲ سال، داشتن زانوی پرانتزی طبیعی است و به طور کلی با افزایش سن در کودکان این مشکل بر طرف خواهد شد اما اگر با افزایش سن نیز این عارضه برطرف نشد باید توسط جراح زانو مورد بررسی قرار گیرد.
علل به وجود آمدن زانوی پرانتزی
به طور کلی می توان گفت که این مشکل بر اثر عوامل مختلفی به وجود می آید اما در واقع شایع ترین علت آن انحراف قسمتی از استخوان است که این مشکل اغلب در اثر انحراف قسمت بالایی استخوان درشت نی به وجود می آید و در پی بروز این انحراف، زانو شکلی پرانتزی گرفته و این مشکل در فرد به وجود می آورد. همچنین در برخی موارد نادر نیز ممکن است بر اثر انحراف ران این مشکل به وجود بیاید.
موارد دیگری نیز در به وجود آمدن زانوی پرانتزی موثر هستند که در ادامه به معرفی برخی از آن ها می پردازیم:
- ناهنجاری های رشدی
- عفونت
- ناهنجاری های مادرزادی و ژنتیکی
- اختلالات تکاملی
- کمبود ویتامین D
- اختلالات هورمونی
- آرتروز
- بیماری های استخوانی نظیر پاژه
- پارگی رباط زانو
- بیماری راشیتیسم یا نرمی استخوان
- شکستگی در قسمت فوقانی استخوان درشت نی
- شکستگی در قسمت انتهایی زانو
- کودکانی که زودتر از یک سالگی شروع به راه رفتن می کنند.
- آسیب به صفحات رشد بر اثر ضربه
- اضافه وزن و چاقی
- صافی کف پا
- روماتیسم
علائم زانوی پرانتزی
بعد از پایان رشد اسکلتی، صرف وجود زانوی پرانتزی تازمانیکه باعث ایجاد درد در زانو یا پیشرفت سریع دفورمیتی نشود، مشکلی ایجاد نمیکند و نیازمند اقدام خاصی نیست. زانوی پرانتزی مانند اغلب بیماری ها با علائم و نشانه هایی همراه است که در صورت مشاهده ی این علائم، میبایست توسط جراح زانو مورد بررسی قرار بگیرد.
برخی از علائم زانوی پرانتزی عبارتند از:
- بروز درد در سمت داخلی زانو و گاهی درد در محل رباط های خارجی زانو
- فاصله گرفتن زانو ها از یکدیگر
- راه رفتن به صورت اردکی (راه رفتن بر لبه ی خارجی پا)
- چرخش ساق پا به داخل
- ضعف عضلانی
- کوتاهی عضلات ران و ساق
- انحراف کشکک زانو
- خستگی، درد و گرفتگی پا و ساق پا
- آرتروز زودرس
نحوه تشخیص زانوی پرانتزی
به طور کلی برای تشخیص زانوی پرانتزی باید به پزشک ارتوپد فوق تخصص جراحی زانو مراجعه کنید. جراح زانو با انجام معاینات ظاهری و فیزیکی و انجام برخی تست ها می تواند پرانتزی بودن زانو ها را تشخیص دهد. پزشک در بیشتر موارد برای بررسی دقیق میزان انحراف و تصمیم برای انتخاب نوع درمان، از رادیولوگرافی های خاص ( ایستاده از لگن تا مج پا یا رادیوگرافی الاینمنت) برای تشخیص دقیق تر استفاده میکند. همچنین در برخی موارد ضروری، ممکن است از سی تی اسکن و MRI برای تشخیص بسیار دقیق استفاده کند. برای عکس برداری از زانو و تشخیص زانوی پرانتزی باید فرد بایستد و عکسبرداری از زانو های فرد در حالت ایستاده انجام شود.
درمان زانوی پرانتزی
برای درمان زانوی پرانتزی راه های گوناگون و موثر بسیاری وجود دارد که بسته به شرایط بیمار توسط ارتوپد جراح زانو توصیه می شود.
برخی از روش های درمان زانوی پرانتزی عبارتند از:
- کاهش وزن
- تمرینات و حرکات اصلاحی و فیزیوتراپی
- اصلاح رژیم غذایی
- افزایش فعالیت بدنی
- استفاده از کفش مناسب
- استفاده از بریس زانو
- و انجام جراحی زانو
درمان پای پرانتزی با ورزش
در مواردی می توان با انجام چندین حرکت اصلاحی در منزل، داشتن رژیم غذایی سالم و اصلاح سبک زندگی علائم این اختلال را برطرف کرد. چند نمونه از علت های بروز زانوی پرانتزی کمبود ویتامین D، مسمویت با سرب، ناهنجاری های رشدی و سوء تغذیه است. معمولاً برای درمان پای پرانتزی خفیف می توان با کمک چندین تمرین ورزشی ساده به رفع این مشکل پرداخت. این تمرینات عبارتند از:
حرکت مخصوص تقویت پا
برای درمان پای پرانتزی خفیف می توان با انجام این حرکات ساده به اصلاح آن پرداخت. برای انجام این ورزش ساده فقط کافی است روی زمین دراز بکشید و هر دو زانوی خود را خم کنید، با قرار دادن وزنه سبک بین پاهای خود سعی کنید پاهای خود را خم کنید تا جایی که باسن از روی زمین جدا شود، پس از چند ثانیه پاهای خود را باز کنید.
تمرینات یوگا
یکی دیگر از تمرینات برای درمان پای پرانتزی تمرینات یوگا است. در صورتی که انجام تمرینات یوگا به صورت مداوم باشد شاهد نتایج مثبتی خواهید بود.
تمرینات پیلاتس
تمرینات پیلاتس نیز همانند حرکات یوگا هستند اما قدرت بیشتری دارند و با انجام تمرینات پیلاتس می توانید شاهد تقویت عضلات و افزایش حجم عضلات شوید. برای انجام تمرینات پیلاتس به منظور بهبود وضعیت پرانتزی پا، کافی است روی زمین دراز بکشید، به نحوی که صورت و سر شما رو به بالا باشد و سپس پاهای خود را در کنار هم قرار دهید و بالا بیاورید و چندین ثانیه در همین حالت بمانید و سپس پایین بیاورید، این حرکت را چندین بار تکرار کنید.
جراحی پای پرانتزی
در صورتی که شرایط پای پرانتزی بسیار شدید باشد و با سایر روش های غیرجراحی قابل درمان نباشد جراحی استئوتومی یا (HTO( high tibial osteotomy یا (UTO (upper tibial osteotomy پیشنهاد می شود. با عمل جراحی استئوتومی وضعیت قرارگیری استخوان ها اصلاح می شود و مشکل پای پرانتزی درمان می شود. در طی عمل جراحی استئوتومی، جراح زانو سر استخوان های پا را با استفاده از وسایل خاص و به صورت کاملا کنترل شده و دقیق استخوان زیر زانو در محل خاصی برش داده شده و در موقعیت مناسب قرار می دهد و وضعیت قرارگیری استخوان ها اصلاح می شود و با استفاده پلاک یا پیچ های مخصوصی این استخوان ها در محل ثابت می مانند. در اطفال این کار با دستکاری غضروف رشد و مهار رشد در سمت مقابل انحراف، و اجازه دادن به رشد در سمت آسیب، دفورمیتی به تدریج و طی چند ماه اصلاح میشود که این عمل تحت عنوان اپیفیزیودز شناخته میشود.
عوارض داشتن زانوی پرانتزی
افرادی که دارای زانوی پرانتزی هستند اغلب در انجام درست فعالیت های حرکتی خود دچار مشکل می شوند و نمی توانند این حرکات را به خوبی به انجام برسانند.
عوارض زانوی پرانتزی شامل موارد زیر است:
- درد مزمن سمت داخل زانو
- ابتلا به آتروز زودرس در سنین پایین
- التهاب مفاصل بر اثر وارد آمدن فشار غیر طبیعی به مفاصل
- از بین رفتن غضروف ها
- بروز مشکلات در راه رفتن
- کشش و شل شدن تدریجی رباطهای اطراف مفاصل
- التهاب مزمن در قوزک پا
- درد لگن
پیشگیری از پرانتزی شدن زانوها
برای پیشگیری از بروز مشکل زانوی پرانتزی باید اقداماتی را انجام دهید:
- داشتن تغذیه ی مناسب به خصوص در سنین زیر ۳۰ سال مهم ترین راه برای پیشگیری از بروز مشکلات مختلف برای مفاصل، از جمله مشکل زانوی پرانتزی است.
- در صورتی که ویتامین ها و املاح مورد نیاز مانند ویتامین D و کلسیم به میزان کافی در بدن فرد جذب نشوند، ممکن است مشکل ضعف استخوان برای فرد پیش آمده و زمینه برای بروز بیماری زانوان پرانتزی را فراهم نماید.
- شما با داشتن تغذیه ی سالم و مناسب می توانید از بروز این مشکل برای خود جلوگیری کنید. همچنین اگر صاحب فرزند هستید، باید بر روی مواد غذایی مصرفی او تمرکز ویژه ای داشته باشید تا بتوانید از بروز زانوی پرانتزی پیشگیری نمایید.تجویز ویتامین D از هفته سوم بعد از تولد در اطفال به همین منظور صورت میگیرد.
- مصرف لبنیات به میزان لازم می تواند نیاز شما به بسیاری از مواد مهم و ضروری را برطرف نموده و از بروز مشکلات استخوانی و مفصلی جلوگیری نماید.
