صفحه رشد بخشی از استخوان است که فقط در دوران کودکی و نوجوانی وجود دارد. تقریباً در دو انتهای هر یک از استخوان ها بین متافیز و اپی فیز قرار دارد. در طول رشد، سلول‌های صفحه رشد مواد استخوانی را برای رشد استخوان تولید می‌کنند. در نهایت و بعد از سن بلوغ صفحه رشد بسته می شود و رشد استخوان متوقف می شود. سنی که در آن این پدیده رخ می دهد می تواند از استخوانی به استخوان دیگر متفاوت باشد، اما عموماً در حدود ۱۵-۱۷ سالگی در دختران و ۱۷-۱۹ سالگی در پسران قرخ می دهد. در طول رشد، بازسازی سلولی زیادی در این ناحیه انجام می شود که باعث می شود استخوان در این ناحیه شکننده تر شود. آسیبها اغلب در ضعیف ترین قسمت استخوان ایجاد می شوند. در بزرگسالان، شنیدن آسیب های تاندون ها، بورس ها و رباط ها شایع تر است. اما در کودکان، حلقه ضعیف بیشتر اوقات استخوان و در نتیجه صفحه رشد است.
صفحه رشد چیست؟
استخوان های کودکان از بسیاری جهات با استخوان های بالغ متفاوت است، اما عمدتاً به این دلیل که فرصت رشد دارند. رشد استخوان های بلند (مانند استخوان ران، درشت نی، نازک نی، استخوان بازو، رادیوس، اولنا و همچنین استخوان های کوچک دست و پا) از طریق غضروف رشد صورت می گیرد، ساختاری که در یک ناحیه خاص و در استخوانهای بلند اندامها در دو انتهای آنها واقع شده است. بین متافیز و اپی فیز، یعنی نزدیک انتهای استخوان ( شکل زیر). غضروف رشد به استخوان ها اجازه می دهد تا زمانی که کودک به طول قد نهایی خود برسد، رشد کند.
صفحه رشد آخرین قسمتی از استخوانهای کودک است که وقتی به پایان رشد خود می‌رسد استخوانی میشود و تا آن زمان ناحیه شکننده‌تری از استخوان است، بنابراین در برابر شکستگی آسیب‌پذیرتر است. شکستگی صفحه رشد، که به عنوان شکستگی فیز نیز شناخته می شود، می تواند در نتیجه ضربه مستقیم یا غیرمستقیم رخ دهد. اگر استخوان در صفحه رشد شکسته شود، ممکن است قسمتی از اپی فیز از متافیز استخوان جدا می شود. ( شکل زیر)
جداشدگی اپی فیزیال
شکستگی های اپی فیزیال بین 15 تا 30 درصد از کل شکستگی ها در کودکان را تشکیل می دهند و همچنین از نگران کننده ترین آنها هستند زیرا طول و شکل استخوان بالغ به عملکرد صحیح صفحه رشد بستگی دارد. بنابراین درمان صحیح و به موقع برای کاهش خطر ناهنجاری های آینده مربوط به محور و طول اندام های مربوطه ضروری است. اگر به خوبی درمان شود، بهبودی کامل در اکثر موارد امکان پذیر است، اما خطری در درازمدت وجود دارد که جدا شدن اپی فیزیال ممکن است باعث آسیب به صفحه رشد شود. آسیب صفحه رشد می تواند رشد اندام را به طور غیرقابل پیش بینی مختل کند. از نظر آماری، آسیب های صفحه رشد در مردان شایع تر است. و معمولاً در نتیجه ترومای مستقیم در حین فعالیت های ورزشی، که در اواسط کودکی به اوج خود می رسد اتفاق می افتد. محل های شایع آسیب صفحه رشد استخوان های بلند انگشتان، مچ دست (انتهای استخوان رادیوس و اولنا یا همان زند زیرین و زبرین) و استخوان های ساق پا (درشت نی و نازک نی) هستند.
علائم شکستگی صفحه رشد
همان علایم معمول شکستگی دیده میشود که شامل درد شدید و مداوم، همراه با محدودیت حرکت و ظاهر متورم میشود. موارد با درجه آسیب شدیدتر ممکن است ایجاد انحراف و دفورمیتی در اندام آسیب دیده نماید و تورم آشکار را نشان دهند. در برخی موارد ممکن است مورد توجه قرار نگیرند زیرا علایم‌مختصری ایجاد میکند و در مواردی حتی کودک از اندام آسیب دیده برای انجام‌فعالیت روزمره هم استفاده میکند.درد و محدودیت حرکتی جزئی به همین دلیل، مهم است که در صورت درد مداوم پس از یک ضربه شدید، وضعیت را دست کم نگیرید و با یک متخصص مشورت کنید که آیا بررسی با اشعه ایکس ضروری است یا خیر.
شکستگی صفحه رشد چگونه تشخیص داده می شود؟
اشعه ایکس استاندارد تقریباً همیشه برای شناسایی نوع ضایعه کافی است. هرچه زودتر تشخیص داده شود، شانس استفاده از درمان مناسب و به موقع بیشتر است و در نتیجه پیش آگهی بهبود می یابد. در صورت نیاز به جزئیات بیشتر، پزشک ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری دیگری مانند تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) و توموگرافی کامپیوتری (CT) را تجویز کند که میتواند بافت نرم را بهتر نشان دهد یا نمای سه‌بعدی را ارائه دهد. نوع جداشدگی اپی فیزیال، درجه آسیب و محل آن و همچنین سن کودک تأثیر اساسی در پیش آگهی و درمان این ضایعات دارد.
چرا باید نگران آن باشید؟
آسیب صفحه رشد می تواند عملکرد اندام و حرکت مفصل را مختل و محدود کند. از آنجا که آسیب وارد شده، تمام طول صفحه رشد را به صورت یکسان درگیر نمیکند، لذا در یک سمت رشد طبیعی ادامه می یابد و قسمتی از آن رشد کمتر رخ میدهد لذا کنجر به انحراف اندام در درازمدت میشود. هر چه مدت زمانی آسیب دیدگی تا درمان نهایی فاصله بیشتری داشته باشد، شانس بروز عوارض بیشتر است. یعنی هر چه زودتر می بایست شکستگی صفحه رشد درمان شود تا شانس عوارض کاهش یابد. در ضمن میبایست تا دو سال بعد از شکستگی، با گرفتن عکس های سریال رادیولوژی، قبل از بروز انحراف و آسیب های غیرقابل جبران، نسبت به درمان آن اقدام شود.
مقالات دیگر: اصول سلامت استخوان
این آسیب چگونه درمان می شود؟
ضایعاتی که کاملاً غیرجابحا باقی می‌مانند معمولاً با بی‌حرکتی با گچ‌گیری درمان می‌شوند. در جداشدگی های اپی فیزیال جابجا شده، دو انتهای شکستگی ابتدا باید دوباره جااندازی دقیق شوند. جااندازی جداشدگی اپی فیز باید دقیق باشد، به طوری که اپی فیز، صفحه رشد و متافیز به موقعیت و محل طبیعی خود باز می گردند. از آنجایی که این یک مانور دردناک برای کودک است، ترجیحاً تحت بی حسی لوکال یا بیهوشی انجام میشود.
از طرف دیگر، جداشدگی های اپی فیزیال شدیدتر و کاملا ناپایدار، باید به سرعت در اتاق عمل درمان شوند. در این موارد می توان با استفاده از شل کردن عضلات، بیمار تحت بیهوشی، در غیاب کامل درد و با کمک کنترل مستمر رادیوگرافی، تمامی مانورهای لازم برای جااندازی مجدد و دقیق شکستگی اپی فیزیال را انجام داد. هنگامی که جااندازی مناسب و دقیق به دست آمد، مهم است که جداشدگی اپی فیزیال را تا حد امکان پایدار نگه دارید تا به تحکیم و از سرگیری عملکرد طبیعی رشد غضروف کمک کنید.
ضایعاتی که پایدارتر در نظر گرفته می شوند ممکن است به گچ گیری برای 3 تا 6 هفته نیاز داشته باشند، در حالی که ضایعات ناپایدار و پیچیده نیاز به فیکس کردن قطعات با جراحی و با پین یا پیچ و پلاک جراحی دارند و سپس با گچ گیری برای محدود کردن حرکات حمایت میشود. بسته به محل و شدت آسیب، بازگشت تدریجی به فعالیت های عادی انتظار می رود. خشکی و محدودیت اولیه حرکت را می توان در مراحل اولیه بهبودی انتظار داشت و در برخی موارد ممکن است از فیزیوتراپی یا بریس های خاص استفاده شود.
بررسی های دوره ای باید برای چند سال پس از بهبودی ادامه یابد تا بهبود طبیعی عملکرد غضروف در حال رشد تأیید شود. ممکن است پل های استخوانی ایجاد شود. به این معنی که در مخل صفحه رشد ی بلاک‌استخوانی ساخته میشود، که رشد را متوقف میکند یا میتواند باعث انحراف استخوان آسیب دیده شود. یا برعکس، ممکن است اندام شکسته بیش از حد تحریک شده باشد و در طول سال ها تمایل به رشد بیشتر از اندام روی استخوان داشته باشد.
