کیست زانو که با عنوان کیست بیکر شناخته می شود، برآمدگی ها یا کیسه های مملوء از مایعی است که پشت زانو تشکیل می شوند. این شرایط می تواند در پی آسیب زانو و یا مواردی از قبیل آرتریت ایجاد شود. در برخی موارد ممکن است کیست بیکر با علامت و نشانه ای همراه نباشد، گاهی ممکن است فرد با درد و یا احساس ناراحتی در این ناحیه روبرو شود. در موارد بسیار خاص و معدود، جراحی از سوی پزشک تجویز خواهد شد. در ادامه با ما همراه باشید تا به بررسی درمان کیست زانو بپردازیم.
علائم کیست زانو
این کیست ها مانند زائده های پر از مایع شفاف هستند که گاهی با اعمال فشار بر روی آن، فرد احساس درد می کند. همچنین در هنگام ایستادن و یا خم شدن ممکن است درد بیمار در این ناحیه تشدید شود. اگر اندازه کیست زانو بسیار بزرگ شود، فرد احساس سفتی در ناحیه پشت زانو می کند.
آیا کیست زانو خطرناک است و علت ایجاد کیست پشت زانو چیست؟
ساختار خاصی در بدن انسان به صورت طبیعی وجود دارد که بورسا نامیده می شود. بورساها در واقع فضاهای مجازی هستند با غشای بسیار نازک، شبیه غشاهای سینوویوم مفاصل بدن، که در فاصله بین عضلات با تاندونهای کناری، بین چند تاندون، بین عضلات و تاندون با پوست یا استخوان، گاهی بین پوست و استخوان( قدام استخوان کشکک یا ناحیه آرنج) به صورت طبیعی قرار میگیرند. بورساها بدلیل مایع لغزنده ای که بین دو لایه آن ترشح می شود، امکان لغزش بافت های مختلف بخصوص عضلات و تاندونها از کنار هم و یا از روی استخوان را فراهم میکند. در واقع از ایجاد سایش بین بافت های فوق و احتمال آسیب به آنها جلوگیری می کنند. که کیست پشت زانو از منشا یکی از این بورساها هست که بین تاندون و عضلات پشت زانو قرار گرفته است.
حال به هر دلیلی در ناحیه قرار گیری بورسا آسیب یا التهاب ایجاد شود، ترشح مایع در آن بیشتر شده و شبیه کیست برجسته می شود. نمونه محسوس آن کیست ناحیه آرنج در افراد مبتلا به روماتیسم است. اما بورس پشت زانو یک خصوصیت منحصر به فرد دیگر دارد که با یک دریجه یکضرب به مفصل زانو راه دارد، به شکلی که مایع از زانو وارد کیست می شود اما این مسیر به صورت برعکس بسته است و نمی تواند مایع داخل کیست را به زانو تخلیه نماید.
لذا در تمام مواردی که به دلایل مختلف بیماری ترشح مایع مفصلی زانو افزایش می یابد، و به اصطلاح زانو آب می آورد( مثل آرتروز در سنین پیری، آرتریت التهابی مثل روماتیسم، پارگی منیسک یا رباط زانو و ناپایداری دائمی و بروز تورم مکرر در زانو و همچنین آسیب های غضروف مفصلی) این آب وارد کیست پشت زانو شده و این کیست برجسته می شود که اغلب توسط بیمار قابل لمس است و باعث نکرانی بیمار می شود.
لذا معمولا نیازی به درمان کیست زانو نیست اما می بایست عامل ایجاد آن را پیدا کرده، درمان نمود. مثلا اگر عامل پارگی منیسک و یا رباط زانو بوده، درمان آنها انجام شود و با درمان آنها کیست پشت زانو هم کوچک شده و برطرف می شود.
نکته: در اغلب گزارش های ام آر آی، وجود کیست پشت زانو ذکر می شود. اغلب موارد کیست عامل درد بیمار نیست و نیاز به جراحی کیست وجود ندارد.
همچنین لازم است این نکته را یادآور شویم که، هر برجستگی پشت زانو لزوما کیست نیست و ممکن است تومورهای بافت نرم ناحیه هم به صورت برجستگی پشت زانو ظاهر شوند. اما کیست های زانو با تومورهای خطرناک بافت نرم کاملاً فرق دارند و تشخیص آنها در ام آر آی امکانپذیر است. مورد دوم اینکه گاهی پاره شدن کیست پشت زانو سبب ایجاد علائمی شبیه بروز لخته خون در ساق پا می شود که با بروز درد شدید ناگهانی همراه است و جهت افتراق آن بررسی و معاینه توسط متخصص ارتوپد متبحر ضروری است.
تشخیص کیست زانو
برای تشخیص کیست زانو باید به متخصص ارتوپد و فوق تخصص جراحی زانو مراجعه کنید، تا ایشان پس از بررسی ها و معاینات پزشکی و همچنین انجام رادیولوژی و یا MRI علت بروز کیست و پاتولوژی اصلی را دقیقا تشخیص دهد تا از انجام جراحی بی مورد کیست پشت زانو و باقی گذاشتن پاتولوژی اصلی در زانو جلوگیری به عمل آورد. و همچنین بهترین راهکار را برای درمان کیست زانو برای بیمار تجویز کند.
درمان کیست زانو
همانطور که ذکر شد مهمترین مساله در درمان کیست زانو، تشخیص عامل اصلی و پاتولوژی اصلی داخل زانو می باشد، که باعث بروز تورم زانو و بزرگ شدن کیست پشت زانو شده است. معمولا درمان کیست زانو با روش های غیر جراحی آغاز می شود و اگر بهبودی در علائم دیده نشود، درمان جراحی انتخاب خواهد شد.
درمان غیر جراحی
اگر پاتولوژی خاصی در زانو تشخیص داده نشود، و یا پاتولوژی موجود در حال حاضر نیازمند اقدام جراحی نباشد و یا قصد انجام جراحی نداشته باشیم، درمان غیر جراحی پیشنهاد می شود. مثلا در فرد بالای ۶۰ سال با ساییدگی و آرتروز زانو که قصد انجام جراحی تعویض مفصل زانو ندارد، درمان جراحی خارج سازی کیست هم توصیه نمی شود. چون تورم های مکرری که در زانو بدلیل آرتروز رخ میدهد، باعث ایجاد کیست های جدید خواهد شد و تا زمانی که آرتروز درمان نشده باشد، درمان کیست بی فایده خواهد بود.
در این موارد مگر در دو مورد انجام جراحی در مرحله اول توصیه نمی شود. مورد اول اینکه کیست با فشار روی عروق و اعصاب پشت زانو باعث ایجاد دردهای غیرقابل تسکین و بی حسی اندام شده باشد و دوم کیست آنقدر بزرگ شده باشد که مانع خم شدن زانو شود. جز این دو مورد، موارد دیگر را به صورت غیرجراحی درمان می کنیم. اقدامات زیادی وجود دارد که انجام آن ها در منزل می تواند به تسکین درد و یا کاهش علائم کمک کند. از جمله اقدامات غیر جراحی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استراحت در منزل
- قرار دادن کمپرس یخ روی زانو
- فشرده سازی و بستن زانو به منظور کاهش ورم مفصل( چون اغلب موارد بزرگ شدن کیست زانو، با تورم شدید مفصل همراه است).
- بالا نگه داشتن پا در حالت استراحت
از دیگر درمان های غیر جراحی کیست زانو می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف داروهای ضد التهابی مانند ایبوبروفن
- حفظ ورن بدنی ایده آل که باعث می شود فشار کمتری به مفاصل وارد شود.
- دوری از انجام فعالیت هایی که باعث کشیدگی زانو می شوند، مانند فعالیت های ورزشی سنگین
- استفاده از عصا و واکر هنگام راه رفتن
- شرکت در جلسات فیزیوتراپی
در برخی موارد، تزریق کورتون و استروئید در مفصل زانو می تواند از میزان التهاب کم کند. چون کیست های پشت زانو دارای فضاهای متعدد می باشد، تزریق می بایست زیر نظر فوق تخصص جراحی زانو انجام شود که همه فضاها را شامل شود و شانس عود مجدد کیست کاهش یابد. با همه درمان های فوق، شانس عود مجدد کیست زانو،در صورت بروز تورم مجدد در زانو، در آینده وجود خواهد داشت و باید در نظر گرفته شود.
درمان جراحی
معمولا به ندرت پیش می آید که کیست زانو با جراحی درمان شود. جراحی با هدف ترمیم منبع آسیب دیدگی زانو و هم چنین در موارد زیر در نظر گرفته می شود:
- میزان درد شدید باشد. دردی که علیرغم درمان غیرجراحی و فیزیوتراپی بهبود نیافته باشد و عامل دیگری مثل پارگی منیسک و … به عنوان عامل درد تشخیص داده نشده باشد.
- فرد قادر به حرکت دادن زانوی خود نباشد و دامنه حرکتی محدود شده باشد.
در بسیاری از موارد، درمان پاتولوژی موجود در زانو به رفع کیست زانو کمک می کند، که می تواند شامل جراحی و اصلاح آسیب دیدگی باشد.
از جمله درمان های جراحی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تخلیه کیست: کیست با استفاده از سوزن تخلیه خواهد شد. این کار یک روش موقت بوده و درمان نهایی محسوب نمی شود.
- جراحی آرتروسکوپی زانو: از این روش به منظور تشخیص و اصلاح آسیب دیدگی زانو استفاده می شود. برش کوچکی ۳-۴ میلی متری بر روی زانو داده می شود و ابزاری به نام آرتروسکوپ به همراه دوربین متصل به آن وارد مفصل خواهد شد. با همین دستگاه، که در مواردی به غلط درمان لیزری زانو معرفی می شود، آسیب های داخل زانو مثل آسیب غضروفی و پارکی منیسک و … هم درمان می شود و همزمان کیست تخلیه خواهد شد.
- استئوتومی زانو: این کار در بیمارانی که بدلیل انحراف اندام و فشار بیش از حد به یک سمت زانو، منجر به بروز آرتروز یا آسیب منیسک در همان سمت شده اند، توصیه می شود. در این روش جراحی، بخشی از استخوان برش داده می شود و امتداد اندام اصلاح و صاف می گردد.
اگر اقدامی برای درمان کیست زانو صورت نگیرد، احتمال بروز عوارض وجود خواهد داشت؟
این نکته را خاطر نشان شویم که تمام کیست های زانو درمان نمی شوند. گاهی ممکن است کیست خود به خود و بدون دنبال کردن اقدامات درمانی برطرف شود. با این حال، احتمال بروز عوارض در صورتی که درمانی صورت نگیرد وجود دارد، از جمله عوارض کیست زانو:
- تشدید درد
- بزرگ شدن اندازه کیست
- ترکیدن کیست و بروز کبودی در قسمت انتهایی پا
آن چه اهمیت دارد این است که نسبت به تشخیص و درمان کیست زانو اقدام صورت گیرد.
دوره نقاهت بعد از جراحی به چه صورت می باشد؟
دوره نقاهت جراحی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی نکاتی که رعایت آن ها در طول دوره نقاهت ضروری است، عبارتند از:
- دوری از انجام فعالیت های شدید بدنی
- بالا نگه داشتن زانو تا چند روز بعد از جراحی، تا از میزان التهاب و درد کاسته شود.
- مصرف به موقع داروهای مسکن و آنتی بیوتیک ها
- مراجعه منظم به پزشک جهت اطمینان از طی شدن روند بهبود کیست
- انجام فیزیوتراپی به منظور تقویت استحکام و بهبود دامنه حرکتی مفصل زانو
- کاملا طبیعی است که بعد از جراحی احساس تیر کشیدن در زانو داشته باشید. اما ادامه دار شدن و یا تشدید درد باید به پزشک گزارش داده شود.
- بیمار دو تا سه هفته بعد از جراحی، قادر به رانندگی کردن خواهد بود. در خصوص زمان مناسب انجام دیگر فعالیت ها با پزشک مشورت کنید.