پیشگیری و درمان پوکی استخوان در شیراز

استخوان یک ساختار زنده است که عمدتا از کلسیم و پروتئین ساخته شده است. یک استخوان سالم همواره در حال ترمیم و بازسازی خود می باشد. چنانچه میزان استفاده از کلسیم موجود در استخوان از میزان ذخیره شدن آن کمتر باشد، استخوان شروع به تحلیل و ضعیف شدن میس کند و شانس شکستگی در آن بالاتر می رود. پوکی استخوان زمانی اتفاق می افتد که میزان استفاده از منابع استخوان بیشتر از حجم ذخیره ی کلسیم و پروتئین در آن باشد. پوکی استخوان، شرایطی است که استخوان ها را درگیر می کند که با ضعیف شدن استخوان ها و حساسیت پذیری آن ها در برابر شکستگی همراه می باشد. پوکی استخوان می تواند به آرامی و در طول چند سال، پیشرفت کند. معمولا این شرایط با علامت و نشانه هشدار دهنده ای همراه نیست، تا زمانی که شکستگی اتفاق بیفتد، حتی در پی یک زمین خوردن جزئی. به همین دلیل پوکی استخوان را بیماری خاموش نیز می نامند. بیماری که با توجه به سبک زندگی کنونی بشر( که از تحرک کمتری برخوردار است)، شیوع آن به شدت در حال افزایش است و آینده زندگی بشر را تهدید میکند.

علائم و نشانه های پوکی استخوان

برخی علائمی که می توانند نشانه ای از پوکی استخوان باشند، عبارتند از:

• ​کمر درد( البته پوکی به تنهایی هیچ گونه دردی ایجاد نمی کند اما در صورتی که پوکی منجر به شکستگی های ریز( میکروفرکچر) در مهره ها شود میتواند منجر به کمردرد در ناحیه پشتی ( thoracic) شود.
• ​کوتاه شدن قد در افراد بسیار مسن
• خم شدن بدن به سمت جلو
• ​شکستگی استخوان با ضربه های بسیار خفیف که راحت تر از حد تصور اتفاق می افتد. مثل زمین خوردن در منزل و یا در حمام.

مچ دست، لگن و استخوان های ستون فقرات، از شایع ترین نواحی هستند که درگیر پوکی استخوان می شوند.

در افرادی که مبتلا به پوکی استخوان هستند، سرفه و یا عطسه نیز می تواند باعث شکستگی دنده ها و یا شکستن یکی از مهره های ستون فقرات شود. پوکی استخوان اغلب منجر به بروز درد نمی شود، تا زمانی که شکستگی اتفاق بیفتد.

مقالات دیگر: روماتیسم مفصلی

دلایل پوکی استخوان

هر ساله بالغ بر 2 میلیون شکستگی ناشی از پوکی استخوان در جامعه اتفاق می افتد. بیشتر افراد تا زمانی که دچار شکستگی نشوند از پوکی استخوان خود با خبر نمی شوند. علت دقیق پوکی استخوان هنوز مشخص نیست. ولی فاکتور های زیر می توانند منجر به پوکی استخوان گردند:

• افزایش سن
• زندگی کم تحرک و فعالیت بدنی کم
• کاهش سطح استروژن
• سابقه فامیلی و ارثی
• استفاده بیش از حد از کورتون
• استعمال دخانیات
• مشروباتع الکلی

بروز پوکی استخوان معمولا در ستون فقرات، مچ دست و بخش بالایی استخوان ران بیشتر است به همین دلیل میزان شکستگی این نواحی در افراد مسن شایع تر است. به صورت معمول استخوان همه افراد پس از 35 سالگی شروع به تحلیل رفتن می کند و عمدتا بانوان حدود 30 تا 50 درصد و مردان حدود 20 تا 30 درصد از تراکم استخوان خود را در طول زندگی از دست می دهنذ. سرعت بیشتر کاهش تراکم استخوان در بانوان به دلیل چرخه های قاعدگی و کاهش میزان استروژن می باشد. بنابراین  ممکن است پزشکان بانوان را به استفاده از داروهایی که سبب جلوگیری از این روند شوند دعوت کنند.

علت پوکی استخوان در خانم ها

خانم ها بیشتر از آقایان در معرض پوکی استخوان قرار دارند. آن هم به دلیل تاثیر تغییرات هورمونی بر روی تراکم استخوان هاست. هورمون زنانه استروژن برای حفظ سلامت استخوان ها در خانم ها ضروری می باشد. بعد از یائسگی که سطح این هورمون در بدن خانمها کاهش پیدا می کند، از تراکم استخوان ها کاسته می شود و احتمال بروز پوکی استخوان و شکستگی بیشتر خواهد بود.

خانم ها در شرایط زیر، بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند:

• یائسگی زودرس، قبل از چهل و پنج سالگی
• انجام هیسترکومی( برداشتن رحم) قبل از چهل و پنج سالگی، به خصوص زمانی که تخمدان ها نیز برداشته شوند.
• قطع سیکل قاعدگی برای مدت زمان طولانی

علت پوکی استخوان در مردان

علت اصلی بروز پوکی استخوان در مردان مشخص نیست. با این حال، می تواند با هورمون مردانه تستوسترون در ارتباط باشد. این هورمون در مردان تا سنین میانسالی تولید می شود، اما با کاهش تولید هورمون، احتمال بروز پوکی استخوان بیشتر خواهد شد. کم تحرکی و کاهش فعالیت بدنی و بعضی بیماریهای متابولیک از مهمترین علل پوکی استخوان در مردان می باشد.

برخی دیگر از دلایل بروز پوکی استخوان 

• مصرف داروهایی مانند استروئیدها در درمان آرتریت روماتوئید، آسم و دیگر شرایط
• مصرف مشروبات الکلی
• هیپوگنادیسم، شرایطی که باعث کاهش سطح تستوسترون می شود.
• سبک زندگی
• عدم فعالیت بدنی
• ​استعمال دخانیات
• مصرف بیش از حد مشروبات الکلی
• لاغری شدید. جالب است بدانیم افراد چاق با داشتن توده چربی بیشتر، که به تولید بیشتر کلسیم در بافت چربی زیر پوست می انجامد و همچنین بدلیل وارد شدن نیروی وزن بیشتر به استخوانها( هر چه استخوان در معرض نیروی بیشتری قرار گیرد متراکم تر و محکم تر خواخد بود)، از توده استخوانی بیشتری برخوردارند و شانس پوکی استخوان در آنها کمتر است.

آیا راهی برای پیشگیری از بروز پوکی استخوان وجود دارد؟

هدف از پیشگیری از پوکی استخوان کاهش سرعت و تخریب استخوان گذر در زمان می باشد. استحکام استخوان ها را می توان از طریق ورزش، تغییر سبک زندگی، تغذیه سالم و در مواردی با کمک دارو ها بهبود بخشید.

در صورت رعایت موارد زیر، احتمال بروز پوکی استخوان به حداقل خواهد رسید:

• ​مصرف کلسیم؛ محصولات لبنی، ماهی چرب و سبزیجات سبز سرشار از کلسیم هستند. ممکن است نیاز به مصرف مکمل ها نیز باشد.
• ویتامین D؛ ویتامین D به حفظ سلامت استخوان ها و جذب کلسیم از رژیم غذایی کمک می کند. این ویتامین از راه نور خورشید و یا مصرف مکمل ها نیز تامین خواهد شد.
• ​ورزش؛ داشتن فعالیت بدنی کمک می کند تا استخوان ها قوی شوند. برای حفظ استحکام استخوان ها، انجام تمرینات کششی و مقاومتی توصیه می شود.
• مقالات دیگر: اصول سلامت استخوان

نقش ورزش در پوکی استخوان

ورزش های در حالت وزن اندازی (weight bearing) مهم ترین و موثر ترین ورزش ها برای پیشگیری از پوکی استخوان می باشند. در  این ورزش ها سلول های سازنده استخوان تحت تاثیر جاذبه و وزن بدن فعال شده و استحکام استخوان را بهبود می بخشند. فضانوردانی که مدت طولانی در حالت بدون جاذبه به سر می برند شانس زیادی برای پوکی استخوان دارند. یرخی از ورزش هایی که افراد دارای پوکی استخوان یا افراد مستعد به پوکی استخوان می توانند انجام دهند شامل موارد زیر است:

راه رفتن روی سطح صاف یا تردمیل
پیاده روی
دویدن روی سطح صاف یا تردمیل
رقص
بالا رفتن از پله
بلند کردن وزنه (بدون خطر آسیلب به کمر)
نشستن و ایستادن مکرر(بهتر است از صندلی با ارتفاع بلند تر استفاده شود)
تکیه زدن به دیوار و خم کردن زانو ها و تکرار این حرکت
یوگا تای چی

تغییر سبک زندگی برای مقابله با پوکی استخوان

سیگار کشیدن را متوفق کنید. محققان سیگار را یکی از اصلی ترین عوامل ایجاد کننده پوکی استخوان می دانند. سیگار کشیدن می تواند مستقیما روی سلول های سازنده استخوان اثر بگذارد و متابولیسم استروژن را تغییر دهد. از دیگر مضرات سیگار می توان به کاهش اشتها و در نتیجه کاهش دریافت مواد مغذی اشاره کرد.
مصرف مشروبات الکی را محدود کنید. مصرف بیش از حد الکل باعث می شود فرد تعادل کافی نداشته باشد و بنابراین خطر زمین خوردن و شکستگی در آن بالا می رود. مصرف مشروبات الکلی همچنین باعث می شود فرد تغذیه ی کافی نداشته باشد و سلامت استخوان وی به خطر بیافتد.
از زمین خوردن و افتادن پیشگیری کنید. در مواردی که استحکام استخوان فرد کاهش یافته است، زمین خوردن می تواند منجر به به شکستگی و مشکلات ثانویه آن گردد. برخی مطالعات نشان می دهد افرادی که در اثر پوکی استخوان دچار شکستگی استخوان ران می شوند تا خر عمر برای راه رفتن متکی به وسایل کمکی مثل عصا هستند. برای پیشگیری از زمین خوردن می توانید کار های زیر را انجام دهید:
انجام ورزش هایی مثل یوگا و Thi-Chi
در موارد ضعف شدید تعادل مراجعه به فیزیوتراپیست تو صیه می شود.
بررسی محیط خانه و زندگی و رفع عواملی که می تواند منجر به زمین خوردن شود.

درمان و کنترل پوکی استخوان

اولین و بهترین درمان برای پوکی استخوان کاهش تحلیل و ضعیف شدن استخوان و جلوگیری از شکستگی می باشد.

دارو درمانی

اگرچه اغلب دارو های موجود نمی تواندد استخوان ضعیف شده را به حالت طبیعی برگردانند ولی می توانند از شکستگی و ناتونی جلوگیری کنند.

این داروها می توانند میزان بازجذب استخوان را کاهش داده و سرعت پوکی استخوان را کاهش دهندو توصیه می شود در موارد زیر جهت پیشگیری از پوکی استخوان به پزشک متخصص مراجعه کنید.

• شروع یائسگی
• مردان بالای 50 سال
• وقوع شکستگی در ستون فقرات و ران
• چنانچه عدد T score  بین -1 تا -5/2 یا بد تر باشد.