رباط های جانبی زانو از کنار هم قرار گرفتن 3 استخوان ران، ساق پا و کشکک مفصل زانو شکل می گیرند. اتصال این استخوان ها به یکدیگر توسط رباط ها انجام می شود. چهار رباط اصلی در زانو وجود دارد که شبیه به طناب عمل می کنند و استخوان های زانو را در کنار هم نگه می دارند و سبب استحکام و ثبات مفصل زانو می شوند.
- رباط های جانبی: در سمت داخل و خارج زانو دو رباط به نام رباط جانبی خارجی (LCL) و رباط جانبی داخلی (MCL) وجود دارند که ثبات داخلی و خارجی زانو را حفظ می کنند.
- رباط های صلیبی: در زانو 2 رباط صلیبی وجود دارد به نام رباط صلیبی جلویی (ACL) و رباط صلیبی پشتی (PCL) که به صورت X نسبت به هم قرار گرفته اند و ثبات قدامی-خلفی زانو را حفظ می کنند.
آسیب رباط های زانو شامل کشیدگی و پارگی آن ها از شایع ترین آسیب های ورزشی می باشد. در ورزشکارانی که در ورزش های پر برخورد مانند فوتبال فعالیت میکنند احتمال آسیب رباط های زانو بیشتر است.
بر خلاف مفصل لگن و مچ پا، مفصل زانو ثبات استخوانی چندانی نداشته و ثبات آن بیشتر از طریق این رباط ها و عضلات اطراف انجام می شود. بنابر این در ورزش های پر برخورد (contact sports)، ورزش های با حرکت ناگهانی جهشی و چرخشی احتمال آسیب به این رباط ها بیشتر است.
بیشتر بخوانید: آسیب رباط های جانبی زانو و روش های درمان آن
آسیب های رباط بر اساس میزان و شدت آسیب و کشیدگی به 3 دسته ی کشیدگی خفیف (آسیب درجه 1)، پارگی ناقص (آسیب درجه 2) و پارگی کامل (آسیب درجه 3) تقسیم بندی می شود. آسیب های درجه ی یک و دو معمولا منجر به بی ثباتی نمی شوند و با بریس و زانو بند های مخصوص یا گچ گیری درمان می شوند. احتمال آسیب به رباط جانبی داخلی (MCL) بیشتر از رباط جانبی خارجی (LCL)است و به خاطر پیچیدگی های بیشتر سمت خارج زانو معمولا آسیب رباط جانبی خارجی به تنهایی اتفاق نمی افتد و همراه با آسیب سایر بافت های زانو به وقوع می پیوندد.
همچنین ضربه ی مستقیم به داخل زانو می تواند سبب آسیب به رباط جانبی خارجی زانو گردد.
علائم پارگی رباط های جانبی زانو
- درد در ناحیه داخلی یا خارجی زانو
- تورم در ناحیه رباط آسیب دیده
- حس بی ثباتی در زانو
- خالی کردن زانو
تشخیص پارگی رباط های جانبی
معاینه ی فیزیکی قدم اول در تعیین آسیب رباط های زانو می باشد. به دلیل درد و تورم زیاد و احتمال همکاری ضعیف بیمار، معاینه ی روز های اول پس از آسیب قابل اعتماد نمی باشد و می بایست پس از کاهش درد و تورم زانو و کامل شدن حرکات زانو، معاینه ی دقیق و مجدد طی 4 تا 8 هفته پس از آسیب به عمل آید. در کنار معاینه می توان از گرافی ساده (عکس رادیولوژی) برای اطمینان از وجود شکستگی و یا کنده شدن استخوان توسط رباط آسیب دیده (که نشانه ی خوبی از پارگی رباط است) استفاده کرد.
اما بهترین ابزار برای تشخیص و بررسی احتمال آسیب رباط های زانو MRI می باشد. MRI زانو می تواند شدت و محل آسیب بافت رباط را نشان دهد و امکان بررسی همزمان غضروف و منیسک زانو را نیز فراهم می کند که بسیار حایز اهمیت است زیرا ممکن است روند در مان را تغییر دهد.
نمای رباط داخلی آسیب دیده در کلیشه ی MRI 👇
درمان رباط های جانبی زانو
آسیب های وارده به MCL به ندرت نیاز به جراحی دارد و عمدتا با استفاده از زانو بند لولا دار درمان می شود. این نوع زانوبند باید به صورت تمام وقت و به مدت 3 ماه بسته باشد. درمان آسیب های LCL عمدتا از طریق عمل جراحی ترمیم یا بازسازی رباط است و در موارد محدودی که آسیب رباط جانبی خارجی به تنهایی اتفاق افتاده باشد از زانوبند لولا دار استفاده می شود. چنانچه آسیب LCL همراه با کنده شدن بخشی از استخوان باشد و یا اینکه بخش های دیگر مفصل نیز همراه با LCL آسیب دیده باشند، پزشک متخصص درمان جراحی را پیشنهاد می دهد.
زانوبند ها بسته به نظر پزشک متخصص و با توجه به شدت آسیب بین چند هفته تا چند ماه روی زانو بسته می شوند. زمانی که این زانو بند روی پا بسته است، امکان خم و راست شدن زانو وجود داشته و تنها نیروی داخلی و خارجی وارده به زانو کنترل می شود.
بیشتر بخوانید: درمان پارگی رباط صلیبی زانو
درمان غیر جراحی رباط های جانبی زانو
- یخ درمانی
یخ گذاری روی موضع آسیب دیده می تواند روی پروسه ی ترمیم تاثیر گذاشته و میزان التهاب را بهبود ببخشد. در این روش در روز های اولیه بعد از آسیب می بایست در موضع آسیب دیده هر دو ساعت حدود 20 دقیقه از کمپرس یخ استفاده شود. کمپرس یخ باید به قدری بزرگ باشد که کل سطح قدام و دو طرف زانو را پوشش دهد. استفاده از کیسه های یخ کوچک توصیه نمی شود.
- زانو بند
در مواردی مانند آسیب به رباط جانبی داخلی زانو (MCL) ممکن است پزشک متخصص و جراح زانو، به شما بستن زانوبند های مخصوص لولا دار را پیشنهاد دهد. این زانوبند ها از وارد شدن نیروی بیشتر به رباط آسیب دیده جلوگیری می کنند و به بافت آسیب دیده فرصت ترمیم می دهند. همچنین در موارد خاصی ممکن است پزشک متخصص علاوه بر زانوبند استفاده از عصا را نیز پیشنهاد بدهد.
مدت زمان استفاده از زانوبند با نظر پزشک متخصص تعیین می شود.
- فیزیوتراپی
فیزیوتراپی به کاهش درد و تورم زانو و باز گرداندن محدوده ی حرکتی کامل زانو پس از هر آسیبی کمک می کند. در مواردی که آسیب رباط های جانبی موجب بی ثباتی، عدم عملکرد مناسب مفصل، دامنه حرکنی نامناسب مفصل، ضعف عضلات و التهاب مفصل شده است ممکن است پزشک متخصص اتوپد، فیزیوتراپی را برای بازیابی عملکرد مناسب مفصل و تسریع روند بهبودی پیشنهاد دهد.
درمان جراحی رباط های جانبی زانو
عمده ی آسیب های رباط های جانبی زانو بدون نیاز به درمان جراحی و با استفاده از روش های غیر تهاجمی مثل زانوبند های مخصوص و فیزیوتراپی معالجه می شوند. اما در مواردی که رباط های جانبی به صورت کامل پاره شده اند یا همراه با آسیب سایر بافت های زانو می باشند ممکن است از روش جراحی برای ترمیم و بازسازی آنها استفاده شود.
زمان بازگشت به ورزش و فعالیت های روزمره پس از آسیب به رباط های جانبی زانو توسط پزشک متخصص اتوپد و جراح فوق تخصص زانو و فیزیوتراپیست تعیین می شود.
