مفصل زانو یکی از بزرگترین و مهم ترین مفاصل بدن انسان است که از استخوان، تاندون، رباط و سایر بافت ها تشکیل شده است که با کمک یکدیگر یک مفصل باثبات برای انجام فعالیت های روزمره و فعالیت های سنگین ایجاد می کنند. رباط های زانو یکی از مهم ترین اجزای تشکیل دهنده زانو هستند که در حفظ پایداری زانو مهمترین نقش را ایفا مینمایند.
چرا در مفصل زانو، رباط ها نقش بسیار مهمی دارند؟ چرا به آن اندازه که رباط ها در مفصل زانو آسیب میبینند، رباط ها در سایر مفاصل آسیب نمیبینند؟ چرا نیاز به درمان و جراحی ترمیمی و بازسازی رباط در زانو از دیگر مفاصل بدن بیشتر است؟ پاسخ همه این سوالات در یک جمله خلاصه میشود؛« شکل استخوانهای مفصل زانو به گونه ای است که این مفصل ثبات استخوانی ندارد و این رباطها هستند که نقش اصلی را در حفظ و نگهداری استخوانهای مفصل در وضعیت آناتومیک و کارکردی خود ایفا می کنند».
این نقش حساس و حیاتی باعث می شود رباطها در معرض بیشترین نیروها قرار گیرند و لذا در معرض آسیب بیشتری قرار دارند. و از سوی دیگر آسیب به آنها نقص بنیادی در عملکرد زانو ایجاد می کند و اغلب منجر به بی ثباتی و ناپایداری شدید شده، و نیاز به جراحی ترمیم یا بازسازی رباط در زانو برای بازگرداندن زانو عملکرد نرمال از سایر مفاصل بیشتر است.
رباط های تشکیل دهنده زانو
در واقع رباط ها عامل اصلی نگهدارنده زانو و ثبات زانو هستند. زانو از چهار رباط اصلی تشکیل شده است که عبارتند از رباط صلیبی قدامی یا لیگامان متقاطع جلویی(ACL)، رباط صلیبی خلفی لیگامان متقاطع پشتی(PCL)، رباط صلیبی کلترال داخلی(MCL) و رباط صلیبی کلترال خارجی (LCL) تشکیل شده است. این رباط ها در کنار رباط های فرعی کمک می کند که ثبات زانو برای طیف مختلفی از فعالیت و عملکرد( از فعالیت های روزمره تا ورزشهای حرفه ای سنگین) حفظ شود.
رباط صلیبی زانو یکی از مهم ترین رباط های این مفصل است. رباط صلیبی قدامی زانو (ACL)، که داخل مفصل زانو واقع شده است و به صورت مورب از استخوان ران( فمور) تا استخوان ساق( تیبیا) کشیده شده است.
یکی از شایع ترین آسیب هایی که به زانو وارد می شود «پارگی رباط صلیبی جلویی زانو» یا ای سی ال میباشد. این آسیب در اغلب موارد به صورت پارگی کامل رباط صلیبی است و یکی از حادترین آسیب های احتمالی است که ممکن است به زانو وارد شود. اصولاً زمانی که آسیبی به رباط صلیبی وارد می شود، احتمال آسیب سایر بافتهای زانو مانند منیسک و غضروف و سایر رباط ها به صورت همزمان وجود دارد.
اما مساله دیگر اینست که در صورتی که رباط صلیبی آسیب دیده ترمیم نشود، در درازمدت سایر بافت های زانو مانند مینیسک زانو، غضروف های مفصلی و سایر رباط ها را تحت فشار مضاعف قرار می گیرند و با آسیب به آنها شانس تخریب زانو و ساییدگی و آرتروز زودرس بالا میرود.
مقالات دیگر: پارگی مینیسک زانو
معمولا در هنگام ورزش هایی مانند اسکی، فوتبال ، بستکبال و… پارگی رباط صلیبی زانو رخ می دهد. البته پارگی رباط صلیبی ممکن است در هنگام حین انجام فعالیت های غیر ورزشی و حین تصادف هم رخ می دهد.
از علائم پارگی رباط صلیبی زانو می توان به؛ شنیدن صدای ناگهانی آسیب و پارگی در ناحیه زانو، متورم شدن زانو، احساس درد شدید در ناحیه زانو، ناتوانی در وزن گذاشتن روی زانو و و عدم امکان ادامه فعالیت ورزشی بلافاصله بعد از آسیب،عدم توانایی فرد در هنگام ایستادن طولانی مدت یا حتی کوتاه مدت و همچنین حالت ناپایداری زانو و احساس خالی کردن زانو می توان اشاره کرد.
فوق تخصص ارتوپدی و متخصص جراحی زانو و آسیب های ورزشی، بسته به آسیبی که به زانو وارد شده است و همچنین سن بیمار طیف مختلفی از درمان را تجویز مینماید که شامل؛ استراحت، توان بخشی، فیزیوتراپی و آب درمانی یا انجام برخی فعالیت های خاص میباشد. و در صورتی که شدت آسیب دیدگی زانو بسیار شدید باشد جراحی تجویز خواهد شد.
نشانه های آسیب به رباط صلیبی جلویی زانو
- ورم شدید زانو در روز اول
- شنیدن صدای بلند پاره شدن رباط از ناحیه زانو
- احساس درد شدید و عدم توانایی در انجام فعالیت های روزانه
- احساس عدم ثبات و عدم تحمل وزن بدن
- احساس خالی شدن زانو
- احساس درد زانو در هنگام حرکت
جراحی رباط صلیبی جلویی زانو
در طی عمل جراحی رباط صلیبی قدامی زانو، جراح بافتی را که آسیب دیده است را برمیدارد و آن را با قسمتی از تاندون های پشت زانو، رباط کشکی، تاندون چهار سر ران که بافتی مشابه با بافت رباط دارند جایگزین می کند، که به این بافت، بافت پیوندی و پیوند رباط زانو یا گرفت گفته می شود.
جراح زانو، اتصالات را به بافت های مجاور و استخوان ها پیوند می دهد. این پیوند همانند داربستی عمل می کند و بافت رباط جدید روی آن رشد می کند. ترجیح بهترین جراحان زانو بر این است که به جای برداشتن رباط از رباط مرده یا بانک رباط از قسمت هایی از بدن خود بیمار برداشته شود.
کلیک کنید: بهترین جراح زانو در شیراز
لازم به ذکر است که حدود یک الی سه سال زمان نیاز است که رباط قوامی کافی را پیدا کند.
درمان های توان بخشی و شرکت در جلسات فیزیوتراپی بعد از جراحی بسیار مهم است و اگر این امور به درستی و طبق تجویز پزشک انجام نشود احتمال تحت فشار قرار گرفتن پیش از موعد رباط و شل شدن آن و بازگشت علائم قبل از عمل زانو وجود دارد.
چه زمانی به متخصص ارتوپدی و جراح آسیب های ورزشی مراجعه کنیم؟
در صورت آسیب دیدگی زانو بسیار مهم است که در سریعترین زمان ممکن به بهترین جراح زانو مراجعه کنید. تا با بررسی های لازم بهترین روش درمانی و در زمان مناسب برای شما تعیین شود. همان طور که قبلا هم گفته شد اکثر عارضه های مربوط به زانو در حین فعالیت های ورزشی اتفاق می افتد.
انواع آسیب دیدگی رباط صلیبی زانو
- آسیب دیدگی درجه یک
در این سطح از آسیب دیدگی رباط صلیبی زانو، آسیبی که به رباط وارد شده است خفیف است و تنها کشیدگی جزئی دارد.
- آسیب دیدگی درجه دو
در این سطح از آسیب دیدگی رباط صلیبی زانو، کشیدگی رباط در حدی است که باعث سستی رباط شده است. طنابی را در نظر بگیرید که در اثر کشش زیاد، تعدادی از نخهای آن پاره شده و مختصری کش آمده باشد( طول آن افزایش یافته باشد) اما همچنان ظاهرا طناب سالم باشد و پارگی کامل در آن رخ نداده باشد. به این نوع از آسیب دیدگی پارگی جزئی گفته می شود.
- آسیب دیدگی درجه سه
این نوع از آسیب دیدگی، معمولا شدیدترین نوع آسیب دیدگی رباط صلیبی که از آن به عنوان پارگی رباط صلیبی زانو یاد می شود و در واقع کل ساختار رباط دچار پارگی شده و نقش آن در حفظ ثبات در زانو از بین رفته باشد.
چه فعالیت هایی باعث آسیب دیدگی یا پارگی رباط صلیبی زانو می شود؟
- پارگی رباط صلیبی در فوتبال و سایر ورزش ها
- توقف ناگهانی هنگام حرکت و یا تغییر مسیر سریع
- افتادن از ارتفاع و یا پرش
- پوشیدن کفش نامناسب
- بازی روی چمن مصنوعی
- استفاده نادرست از دستگاه های بدنسازی
پیشگیری از آسیب
تمرینات ورزشی که باعث تقویت ماهیچه های اندام می شود، بسیار مفید هستند و می توانند در برقراری تعادل کلی در بدن و همچنین قدرت عضلات کمک شایانی کند. این ماهیچه ها تنها ماهیچه های اطراف زانو نیستند و شامل ماهیچه های اطراف لگن و همچنین ماهیچه های ناحیه ستون فقرات می شود.
اینها همه ماهیچه هایی هستند که در حفظ تعادل کلی بدن نقش دارند و ضعف هر کدام ممکن است در فعالیت خاصی سبب وارد شدن نیروی نامتناسب به زانو و رباط شده و باعث پارگی رباط زانو شود. همچنین تمریناتی که مربوط به فرود و جهش مناسب است و استفاده از کفش های طبی و مناسب در حین ورزش می تواند در جلوگیری از آسیب دیدگی رباط صلیبی زانو نقش داشته باشد.
چگونگی تشخیص پارگی رباط صلیبی زانو
بیمارانی که به دلیل آسیب وارد شده به زانو احساس درد و عدم توانایی در وزن گذاری روی اندام دارند و یا در نتیجه آسیب قبلی احساس درد مزمن، ناپایداری و خالی کردن زانو دارند یا تورم های مکرر زانو رخ میدهد، و یا احساس ناراحتی در هنگام انجام فعالیت های روزانه دارند باید به فوق تخصص زانو مراجعه کنند.
روش های درمان پارگی رباط صلیبی زانو در هر فردی نسبت به فرد دیگر متفاوت خواهد بود. برای مثال اگر فرد جوانی که ورزشکار هم است دچار این مشکل شود احتمال اینکه نیاز به جراحی زانو برای ادامه ورزش داشته باشد زیاد است. البته این مساله به سن ربطی ندارد و حتی در افراد بالای شصت سال هم در شرایط خاص، اگر مایل به ادامه فعالیت ورزشی باشند میتوان بازسازی رباط را انجام داد.
چه اقداماتی را باید بعد از آسیب دیدن رباط صلیبی جلویی زانو انجام دهیم؟
مراقبت هایی که بلافاصله پس از آسیب دیدگی انجام می دهید، می تواند در کاهش درد و تورم زانو نقش بسزایی داشته باشد و همچنین نتیجه نهایی درمان جراحی را تحت تاثیر قرار دهد. مراقبت ها عبارتند از:
- سعی کنید پس از آسیب دیدگی رباط صلیبی زانو استراحت داشته باشد و تا حد ممکن تحمیل وزن روی زانو را کاهش دهید.
- سعی کنید هر 2 ساعت یکبار به مدت 15 دقیقه کمپرس یخ را روی قسمتی که آسیب دیده است بگذارید.
- بستن باندهای کشی پزشکی نیز برای کاهش تحرک توصیه می شود.
- بالاتر قرار دادن زانو نسبت به بدن می تواند به کاهش درد و تورم کمک شایانی کند.
درمان پارگی رباط صلیبی با فیزیوتراپی نیز تا چند هفته باید به صورت مداوم انجام شود. هدف از انجام فیزیوتراپی بعد از پارگی رباط صلیبی زانو، توان بخشی مجدد به زانو کاهش تورم و درد و حفظ محدوده حرکتی زانو است.
چه اقداماتی باید قبل از جراحی رباط صلیبی جلویی زانو انجام داد؟
همان طور که قبلا هم گفته شد تصمیم برای عمل جراحی پارگی رباط صلیبی زانو، بستگی به میزان آسیب دیدگی و سن فرد و همچنین صلاحدید جراح زانو دارد.
- بیمار در صورت مصرف هر گونه مکمل گیاهی و یا هر نوع داروی دیگر باید پزشک و جراح آسیب های ورزشی خود را در جریان بگذارد.
- حداقل 5 روز قبل از جراحی پارگی رباط صلیبی زانو، مصرف آسپرین باید قطع شود.
