انواع انحراف زانو و درمان آن

به بدفرم شدن استخوان زانو، انحراف زانو گفته می شود. انحراف زانو سبب می شود که مفصل زانو با استخوان ران و ساق پا در یک راستا قرار نگیرند. لازم است این نکته را خاطر نشان شویم که، انحراف زانو در کودکان در سنین کم امری کاملاً طبیعی است، اما در صورتی که این مشکل با رشد کودک به مرور اصلاح نشود، باید حتما برای بررسی انحراف زانو اقدام شود.

مفصل زانو یکی از مفاصل بزرگ بدن انسان است، که متشکل از سه استخوان ران، استخوا درشت نی و استخوان کشکک زانو است، که در کنار هم موجب ثبات و پایداری زانو می شوند. همچنین میدانیم که زانو از سه قسمت مجزا تشکیل شده است( سه کمپارتمان) و حفظ راستای اندام در توزیع یکسان وزن در دو کمپارتمان اصلی اهمیت دارد. با انحراف زانو به داخل یا خارج، توزیع وزن نامتعادل شده و فشار وزن در یک کمپارتمان زیاد شده و باعث افزایش فشار بر رباطهای نگهدارنده زانو در کمپارتمان مقابل می شود. که این روند در دراز مدت باعث بروز دردهای مزمن، ناپایداری زانو،ساییدگی زودرس و ناتوانی فرد می شود.

مفصل زانو از پایداری بسیار بالایی برخوردار است، چرا که لازم است کل وزن بدن را هنگام ایستادن، راه رفتن و دویدن تحمل کند. حال شما تصور کنید که زانو دچار انحراف شده باشد، در این صورت فشار وارده به یک سمت زانو چندین برابر شده و همچنین مشکلات مربوط به زانو نیز چندین برابر می شود.

انواع انحراف زانو

همانطور که قبلا هم گفتیم انحراف زانو می تواند عملکرد مفصل زانو را تحت تاثیر قرار دهد و موجب درد و ناراحتی بیمار شود، چند نمونه از شایع ترین انحرافات زانو عبارتند از:

زانوی ضربدری

یکی از انحرافات زانو، زانوی ضربدری (انحراف زانو رو به داخل) است که در این حالت اندام در ناحیه مچ پا از هم فاصله می گیرد و زانوها در تماس با یکدیگر هستند. افرادی که دارای زانوی ضربدری هستند، بدلیل انحراف اندام دچار دردهایی در ناحیه زانو، مچ پا و لگن می شنود. همچنین این چرخش سبب افزایش بسیار زیاد در مفصل کشکک و بروز مشکلات ناشی از آن می شود.

انحراف زانو به سمت داخل به دو علت پاتولوژیک و فیزیولوژیک رخ می دهد. پای ضربدری پاتولوژیک به دلیل بیماری هایی مانند سایبدگی قسمت خارجی زانو، مالتیپل آپیفیزیال دیسپلازی، دیسپلازی ناشی از بیماریهای کلیوی و شکستگی در اندام ( بخصوص در سنین کودکی و بدلیل آسیب غضروف رشد) رخ می دهد.

پای ضربدری فیزیولوژیک هم بیشتر در کودکان بین سنین ۲/۵ الی هفت تا هشت سال رخ می دهد که بخشی از فرآیند طبیعی رشد و نمو کودک به شمار می آید.

زانوی پرانتزی

یکی از شایع ترین انحرافات زانو، زانوی پرانتزی (انحراف زانو رو به خارج) است، که در این حالت زانوها از یکدیگر فاصله دارند و پا پرانتزی است. زانوی پرانتزی در کودکانی که به تازگی شروع به راه رفتن می کنند و در سن زیر دو سال معمول است که اصولا با رشد کودک اصلاح می شود و جای هیچگونه نگرانی نیست.

پای پرانتزی به دلیل بیماری هایی مانند ساییدگی زانو در سنین بالا،شکستگی استخوان زانو یا شکستگی استخوان ساق یا ران ، راشیتیسم، تومورهای استخوانی و استخوان سازی ناقص نیز رخ می دهد.

روش های درمان انحراف زانو

برای درمان انحراف زانو باید سریعاً اقدام کرد، زیرا در صورتی که درمان انحرافات زانو به تعویق بیفتد احتمال بروز مشکلات جدی تر وجود دارد. جراح زانو با توجه به شدت انحراف و سن بیمار در مورد روش درمانی تصمیم می گیرد. در وهله اول پزشک متخصص ارتوپدی دلیل انحراف زانو را بررسی می کند و سپس براساس آن روش درمان انحراف زانو را تعیین می کند. از درمان های اولیه انحراف زانو می توان به موارد زیر اشاره کرد:

استفاده از زانوبند

زانوبند و کفش های خاص و کفی و …در درمان انحرافات ناحیه زانو در هیچ سنی، هیچ جایگاهی ندارد و هیچ منبع علمی ارتوپدی توصیه به استفاده از آن نمی کنند. ممکن است این موارد به کاهش علائم بیمار و کاهش درد کمک کنند اما هیچ نقش و تاثیری در اصلاح انحراف ندارند و توصیه نمی شود. تنها در موارد بسیار معدود و بیماریهای خاص در سنین خاص توصیه می شود که بهتر است با نظر فوق تخصص جراحی زانو و یا در اطفال، با توصیه فوق تخصص جراحی اطفال استفاده شود.

فیزیوتراپی

انحراف زانو نوعی اختلال در اسکلت بدن است که موجب می شود بافت نرم در پروسه ی ایجاد انحراف زانو، درگیر شود و درد زیادی را به وجود بیاورد، که یکی از روش های درمان، در مواردی که انحراف زانو خفیف باشد، شرکت در جلسات فیزیوتراپی است.

ورزش

یکی از بهترین و ساده ترین روش ها برای کاهش علائم، در موارد انحراف خفیف زانو که نیازمند جراحی نیستند، در تمام سنین انجام ورزش های اصلاحی است که این حرکات به مرور باعث تقویت عضلات و کاهش علائم مربوطه می شود.

درمان انحراف زانو با ورزش

انحراف زانو در هر دو حالت باعث ایجاد اختلال در راه رفتن می شود و باعث برخورد زانوها به هم و یا برخورد قوزک پا با یکدیگر می شود. در صورتی که به انواع خفیف انحراف زانو مبتلا هستید با انجام یک سری حرکات ورزشی می توان آن را درمان کرد. چند نمونه از حرکات ورزشی که باعث اصلاح فرم زانو می شوند عبارتند از:

چمباتمه زدن به دیوار

در این حالت کاملا به دیوار بچسبید به طوری که سر، کمر و باسن شما به دیوار بچسبد، سپس در همین حالت به سمت پایین بنشینید و به مدت 5 الی 10 ثانیه در همین حالت بمانید و سپس به سمت بالا و به حالت اولیه برگردید، این حالت را روزانه چندین بار تکرار کنید.

بالا و پایین رفتن از پله ها

برای انجام این کار می توانید از پله، سکو و یا چهارپایه استفاده کنید که حدود 15 سانتی متر ارتفاع داشته باشد. برای این حرکت یکی از پاها را روی پله قرار دهید، و پای دیگر خود را از روی زمین بلند کنید و 3 الی 5 ثانیه در همین حالت بمانید. سپس به آرامی پایی که بلند کرده اید را روی زمین قرار دهید و سپس این حرکت را با پای دیگر تکرار کنید.

بالا بردن پا در حالت دراز کشیده

برای انجام این تمرین به پشت دراز بکشید و سپس پایی که سالم است را خم کنید و پای آسیب دیده را صاف نگه دارید و سپس پای صاف را به آرامی بالا بیاورید و در همین حالت به مدت 3 الی 5 ثانیه بمانید.

ایستادن بر روی پنجه پا

برای انجام این کار از دیوار کمک بگیرید تا بتوانید تعادلتان را حفظ کنید. پاها را به عرض شانه باز کنید و به آرامی پاشنه پا را از زمین بالا آورده و روی پنجه پا بایستید چند ثانیه صبر کنید و بعد به آرامی پایین بیایید این حرکت را چندین بار تکرار کنید.

جراحی انحراف زانو

چنانچه انحراف زانو با زانوبند و حرکات ورزشی قابل درمان نباشد و اگر  این عارضه چنان پیشرفت کرده باشد که تمام مفصل زانو را درگیر کرده باشد، تنها راه درمان آن جراحی زانو است. نوع جراحی انحراف زانو براساس شدت و نوع انحراف زانو توسط بهترین جراح زانو انتخاب می شود.

جراحی زانوی پرانتزی

معمول ترین جراحی برای زانوی پرانتزی استفاده می شود که جراحی استئوتومی بالای درشت نی نام دارد. جراح زانو برای انجام این نوع از جراحی زانو، پس از برش پوست مفصل زانو، استخوان درشت نی به صورت کاملا کنترل شده می شکند و سپس دو قطعه در امتداد آن قرار می گیرد به طوری که استخوان های ران و ساق در یک راستا قرار بگیرند.

جراحی ضربدری زانو

جراحی ضربدری زانو به دو صورت اصلاح رشد و جراحی استئوتومی (جراحی برش استخوان) قابل انجام است. که جراح زانو بسته به شدت انحراف یکی از جراحی ها را انتخاب می کند.

اصلاح رشد

این عمل اصولا برای نوجوانان در حال رشد انجام می شود و با کمک قرار دادن یک صفحه فلزی کوچک در زانو کمک به اصلاح رشد زانو می کند.

نکته: اصلاح شکل زانو به کمک جراحی هدایت رشد زانو، حدود یکسال طول می کشد.

جراحی استئوتومی

در جراحی استئوتومی، جراح برای اصلاح فرم و زاویه زانو، اقدام به برش استخوان پا می کند. جراحی استئوتومی اغلب برای درمان زانوی ضربدری نتیجه خوبی دارد. بیمار پس از این نوع جراحی زانو باید در جلسات فیزیوتراپی نیز شرکت کند.