در اکثر موارد آسیبهایی که به استخوان وارد میشود به طور طبیعی بهبود مییابند اما در برخی بیماران عوارضی در حین بهبود به وجود میآید که سبب تاخیر در روند درمان میشود. این عوارض شامل دو دسته از مشکلات میشوند:
- عوارض اولیه که شامل شوک، آمبولی چربی، سندرم کمپارتمان، ترومبوز عروق وریدی، آمبولی ریه و عفونت است.
- عوارض ثانویه شامل بد جوش خوردن، عدم جوش خوردن، نکروز، سندرم درد ناحیهای و استخوان سازی هتروتروفیک میباشد که در ادامه به عارضهی عدم جوش خوردن استخوان میپردازیم.
علیرغم تمام مراقبتهایی که در درمان شکستگی استخوان به کار برده میشود در 20 درصد موارد ممکن است که استخوان شکسته شده به درستی جوش نخورد. جوش نخوردن به شرایطی اطلاق میشود که پس از گذشت 3 ماه (میانگین زمانی که جهت ترمیم و بهبودی لازم است) از زمان شکستگی، هیچ نشانهای از ترمیم مشاهده نشود. در واقع انتهای دو قسمت شکسته استخوان با یکدیگر اتصال پیدا نمیکنند.در این زمان ترمیم استخوان متوقف شده است و باید مداخلات پزشکی جهت بررسی علت و درمان صورت بگیرد. جوش نخوردن اغلب در استخوانهای بلند مانند استخوان ساعد، آرنج، استخوان ران، استخوان بالای بازو و یا مچ پا و انگشتان دیده میشود. دلایل به وجود آمدن این مشکل در اکثر موارد به سختی قابل تشخیص هستند و درمان آن نیز با وجود پیچیدگیهای فراوان احتیاج به آموزشهای تخصصی دارد.
علائم عدم جوش خوردن استخوان
- درد و ناراحتی قابل توجه که ممکن است ماهها به صورت مداوم طول بکشد یا اینکه فقط در زمان استفاده و حرکت ناحیه شکستگی ایجاد شود
- احساس حرکت در محل شکستگی
- کاهش عملکرد ناحیه آسیب دیده
- تورم
- تب (در مواردی که جوش نخوردن به علت عفونت ایجاد شده باشد)
مقالات دیگر: آسیب های شکستگی صفحه رشد
دلایل اصلی جوش نخوردن استخوان
عفونت
استئومیلیت یا عفونت استخوان یکی از دلایل اصلی عوارض پس از شکستگی، از بین رفتن استخوان، جوش نخوردن، سپسیس (عفونت خون) و در موارد شدیدتر قطع عضو میباشد. عفونت اغلب به دلیل عدم ترمیم پوشش بافت نرم اتفاق میافتد. عفونت در مرحله اول باید در هنگام جراحی کنترل شود و سپس با مصرف آنتیبیوتیکها، اگر بنا به هر علتی عفونت مانع از جوش خوردن استخوان باشد باید طی جراحی دوباره به محل شکستگی استخوان دسترسی پیدا کرد و با دسترسی به محل زخم، منبع عفونت را از بین برد. پس از رفع عفونت سایر عوارضی که مانع از جوش خوردن استخوان شده بودند به احتمال زیاد برطرف خواهد شد.
جریان خون ناکافی
یکی از عواملی که میتواند باعث تجزیه بافت استخوان و استئونکروز (مرگ استخوان) شود، جریان ناکافی خون به استخوان میباشد. گاهی اوقات انجام سیتیاسکن میتواند در تشحیص استئونکروز مفید واقع شود. برای درمان جراح ابتدا استخوان نکروز شده در محلی که جوش نخورده است را خارج میکند سپس طی یک جراحی میکروسکوپی اقدام به پیوند استخوان یا عروق خونی برای بازگرداندن جریان خون به استخوان آسیب دیده استفاده می نماید. اگر برداشتن استخوان نکروز شده سبب عدم تناسب در طول استخوان شود، روشهای جدید در کنار روشهای کلاسیک جهت رفع این مشکل وجود دارد.
بیومکانیک
در بعضی مواقع اشکالاتی که حین تثبیت استخوان شکسته شده در زمان جراحی پیش آمده است میتواند دلیل جوش نخوردن استخوان باشد، در این مواقع با ارزیابی ساختار اسکلتی و عضلانی میتوان به دلیل اصلی پی برد و با یک جراحی مجدد جهت رفع مشکل ایجاد شده اقدام نمود. در جراحی مجدد میتوان از ایمپلنتهای سفت روشهای کلاسیک استفاده نمود یا اینکه ایمپلنت انعطاف پذیر که از پیچ و صفحاتی که قابلیت تحرک را دارند بهره برد.
عوامل بیولوژیکی ساختار بدن بیمار
پتانسیل بدن افراد در ترمیم استخوان با یکدیگر متفاوت است، با ارزیابیهای آزمایشگاهی میتوان ظرفیت بدن را در ترمیم استخوان مورد سنجش قرار داد. عوام مختلفی در پاسخ ایمنی و متابولیسم بدن تاثیر میگذارد، این عوامل شامل سبک زندگی بیمار (مصرف سیگار) سابقه پزشکی (مصرف هرگونه دارو یا بیماری خاص) و موارد ژنتیکی میباشد. با در نظر گرفتن این موارد میتوان با مداخلات پزشکی، مشکلات هورمونی و کمبودهای تغذیهای را با کمک متخصصان برطرف نمود تا مشکلی در جوش خوردن استخوان آسیب دیده به وجود نیاید.
عوامل دیگر
عوامل دیگر جوش نخوردن استخوان شامل موارد زیر میشود:
- سیگار کشیدن
- مصرف تنباکو به هر صورتی (قلیان و …)
- سن بیمار (با افزایش سن روند ترمیم استخوانها به کندی پیش میرود)
- کمخونی
- دیابت
- کم کاری تیروئید
- تغذیه نامناسب
- مصرف داروهایی ضدالتهابی مانند آسپرین، ایبوپروفن و …
تشخیص
تشخیص جوش نخوردن استخوانها اصولا بر مبنای تصویربرداریهای پزشکی شامل رادیولوژی، سیتیاسکن و امآرآی میباشد. در کنار این موارد آزمایش خون (جهت بررسی عفونت)، سابقه استراحت و بیماری های زمینهای نیز در ارزیابی و تشخیص علت اصلی جوش نخوردن استخوان موثر میباشد.
درمان استخوان جوش نخورده
جوش نخوردن عمدتاً به علت عوارض ناشی از آسیب اولیهای است که به استخوان وارد شده است، رویکردهای درمانی که جهت درمان این آسیب پیچیده اتخاذ میشود با درمان شکستگیهای متداول متفاوت است. جهت درمان باید استخوانها در یک راستا قرار بگیرند تا خونرسانی به خوبی انجام شود. تثبیت با استفاده از آتل یا گچگیری و گاهی اوقات درمان جراحی جهت تنظیم مجدد استخوانهای شکسته شده و ایمپلنتهای کار گذاشته شده نیاز است.
در اکثر موارد درمان جراحی توصیه میشود اما در مواردی نیز ممکن است از روش تحریک اولتراسوند یا تحریک الکتریکی در افرادی که به دلیل افزایش سن و یا بیماریهای زمینهای روند بهبود آنها کند شده است صورت بگیرد. همانطور که پیشتر اشاره شد درمان استخوان جوش نخورده پیچیدگیهای فراوانی دارد که علاوه بر جراح ارتوپد خوب در بعضی موارد نیاز است که جراح پلاستیک نیز جهت درمانهای اختصاصی در اتاق عمل حضور داشته باشد. گاهی اوقات احتیاج به جراحی پیوند استخوان نیز میباشد، بنابریان انتخاب یک مرکز جراحی پیشرفته جهت جلوگیری از هرگونه عارضه غیرقابل جبران امری ضروری میباشد.
